443 saylı “Alınmış uzunmüddətli avanslar” hesabı üzrə uçot

posted in: Xəbər | 0

Alınmış avanslar

Alınmış avanslar dedikdə, gələcəkdə malların çatdırılması, işlərin görülməsi və ya xidmətlərin göstərilməsi üçün alıcının ödədiyi avans ödənişi başa düşülür. Avansların balans hesabatında əks olunması borcun ödəmə müddətindən asılıdır. Onların tədavül (ödəniş) müddəti hesabat tarixindən sonra 12 aydan çox olmadıqda, belə öhdəliklər qısamüddətli, bütün digər hallarda isə alınmış uzunmüddətli avanslar kimi qeyd edilir.

Alınmış qısamüddətli avanslar hesablar planının 54-cü (“Sair qısamüddətli öhdəliklər”) maddəsinə aid olan 543 saylı, alınmış uzunmüddətli avanslar isə 44-cü (“Sair uzunmüddətli öhdəlilər”) maddəsinə aid olan 443 saylı hesab üzrə aparılır.

Bu yazıda şərh etdiyimiz 443 saylı “Alınmış uzunmüddətli avanslar” hesabı öhdəlik (passiv)  dır.

“Alınmış uzunmüddətli avanslar” hesabı üzrə tənzimləmələr

443 saylı hesab üzrə müxabirləşmələrin verilməsi AR MN kollegiyasının Q-01 №-li “Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları”  vasitəsilə tənzimlənir.

Mühasibat xidmətləri

Bu Qaydaların 38.1 bəndinə əsasən “Sair uzunmüddətli öhdəliklər” maddəsi üzrə aşağıdakı hesablar aşılır:

443 №li “Alınmış uzunmüddətli avanslar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin hesabat tarixindən 12 aydan sonrakı dövrlərdə alıcılara və sifarişçilərə göstərəcəyi xidmətlərə görə əldə edilmiş pul vəsaitləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.

Alınmış uzunmüddətli avanslar yarandıqda sözügedən qaydaların 38.15-cu, qısamüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 38.17-ci bəndi tətbiq edilir.

 Belə avansların geri ödənilməsi halında mühasibat yazılışları qaydaların 38.20-ci bəndilə nizamlanır.

Alınmış uzunmüddətli avansların bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi həmin qaydalardakı 38.21-ci bəndə əsasında tənzimlənir.

Bank hesablaşma hesabına avans daxil olması ilə bağlı müxabirləşmə nümunəsi

“A” MMC istehsal prosesini fasiləsiz şəkildə davam etdirmək üçün pulunun yetərsiz olduğu qənaətinə gəlmişdir. Məsələni həll etmək üçün daimi müştərisi olan “B” MMC-dən malları təqdim edənədək həmin malların ödənişinin bir qismini avans formasında almışdır. Avans məbləği 60000 manatdır.  “A” müəssisəsi 15 aydan sonra 96000 manatlıq malları “B” MMC-ə təqdim etmişdir.

Alınmış avans uçota alınır:

Sıra №-si Əməliyyatın adı Debet Kredit Məbləğ (AZN)
1 Alınmış avans məbləği bank hesablaşma hesabına daxil olduqda 223 – Bank hesablaşma hesabları 443 – Alınmış uzunmüddətli avanslar 60000.00
2 Alınmış avans məbləği ƏDV Depozit hesabına daxil olduqda 226 – ƏDV-nin Depozit hesabı 443 – Alınmış uzunmüddətli avanslar 10800.00
3 Alınmış avansa görə büdcə qarşısında öhdəlik yarandıqda 545 – Digər qısamüddətli öhdəliklər 521 – Vergi öhdəlikləri 10800.00
4 Vergi borcu ödənildikdə 521 – Vergi öhdəlikləri 226 – ƏDV-nin Depozit hesabı 10800.00

Mallar təqdim olunduqdan sonra alınmış avans nəzərə alınır:

Sıra №-si Əməliyyatın adı Debet Kredit Məbləğ (AZN)
1 Satılan malların maya dəyəri nəzərə alındıqda 701 – Satışın maya dəyəri üzrə xərclər 205 – Mallar 80000.00
2 Satışın həyata keçirilməsi nəticəsində debitor borcları formalaşdıqda 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları 601 – Satış 96000.00
3 ƏDV nəzərə alındıqda 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları 545 – Digər qısamüddətli öhdəliklər 17280.00
4 Alınmış avans nəzərə alındıqda (Əsas məbləğ) 443 – Alınmış uzunmüddətli avanslar 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları 60000.00
5 Alınmış avans nəzərə alındıqda (ƏDV məbləği) 443 – Alınmış uzunmüddətli avanslar 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları 10800.00
6 Qalan borc ödənildikdə (Əsas məbləğ) 223 – Bank hesablaşma hesabları 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları 36000.00
7 Qalan borc ödənildikdə (ƏDV məbləğ) 226 – ƏDV-nin Depozit hesabı 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları 6480.00
8 Daxil olan ödənişə əsasən büdcə qarşısında vergi öhdəliyi yarandıqda (ƏDV) 545 – Digər qısamüddətli öhdəliklər 521 – Vergi öhdəlikləri 6480.00
9 Vergi borcu ödənildikdə 521 – Vergi öhdəlikləri 226 – ƏDV-nin Depozit hesabı 6480.00

Alınmış avanslar üzrə qısamüddətli kreditor borcları uzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə

“A” MMC istehsal prosesini fasiləsiz şəkildə davam etdirmək üçün pulunun yetərsiz olduğu qənaətinə gəlmişdir. Məsələni həll etmək üçün daimi müştərisi olan “B” MMC-dən malları təqdim edənədək həmin malların ödənişinin bir qismini avans formasında almışdır. Avans məbləği 105000 manatdır. Müqavilənin bağlanma tarixinə olan şərtlərinə əsasən A MMC malları 2 aydan təqdim etməlidir.

Lakin sonradan müqavilədə edilən dəyişikliyə əsasən malların təqdim edilməsi müddəti uzadılaraq 13 ay təyin edilmişdir.

Sıra №-si Əməliyyatın adı Debet Kredit Məbləğ (AZN)
1 Alınmış avans məbləği bank hesablaşma hesabına daxil olduqda 223 – Bank hesablaşma hesabları 543 – Alınmış qısamüddətli avanslar 105000.00
2 Alınmış avans məbləği ƏDV Depozit hesabına daxil olduqda 226 – ƏDV-nin Depozit hesabı 543 – Alınmış qısamüddətli avanslar 18900.00
3 Alınmış avansa görə büdcə qarşısında öhdəlik yarandıqda 545 – Digər qısamüddətli öhdəliklər 521 – Vergi öhdəlikləri 18900.00
4 Vergi borcu ödənildikdə 521 – Vergi öhdəlikləri 226 – ƏDV-nin Depozit hesabı 18900.00

Müqavilənin yeni şərtləri nəzərə alındıqda:

Sıra №-si Əməliyyatın adı Debet Kredit Məbləğ (AZN)
1 Qısamüddətli alınmış avans uzunmüddətli alınmış avans kimi nəzərə alındıqda (Əsas məbləğ) 543 – Alınmış qısamüddətli avanslar 443 – Alınmış uzunmüddətli avanslar 105000.00
2 Qısamüddətli alınmış avans uzunmüddətli alınmış avans kimi nəzərə alındıqda (ƏDV məbləğ) 543 – Alınmış qısamüddətli avanslar 443 – Alınmış uzunmüddətli avanslar 18900.00

Alınmış uzunmüddətli avanslar qaytarıldıqda müxabirləşmələr

Şirkət istehsal prosesini fasiləsiz şəkildə davam etdirmək üçün pulunun yetərsiz olduğu qənaətinə gəlmişdir. Bunun üçün dost təşkilatdan malları təqdim edənədək 45000 manat avansı öncədən almışdır.

Malların istehsal edilmə prosesi uzun çəkdiyi üçün təşkilat ödəmiş olduğu avansın geri qaytarılmasını tələb etmişdir.

Sıra №-si Əməliyyatın adı Debet Kredit Məbləğ (AZN)
1 Alınmış avans məbləği bank hesablaşma hesabına daxil olduqda 223 – Bank hesablaşma hesabları 443 – Alınmış uzunmüddətli avanslar 45000.00

Alınmış avans geri qaytarıldıqda uçotu:

Sıra №-si Əməliyyatın adı Debet Kredit Məbləğ (AZN)
1 Alınmış avans geri qaytarıldıqda 443 – Alınmış uzunmüddətli avanslar 223 – Bank hesablaşma hesabları 45000.00

Muzdlu işə aid olmayan fəaliyyətdən əldə edilən gəlir: sahibkarlıq