ƏDV ödəyicisinə maliyyə sanksiyaları və cərimələrin tətbiqi

posted in: Xəbər | 0
birbank biznes

ƏDV üzrə maliyyə sanksiyaları yalnız qanunvericiliyin əlavə dəyər vergisi üzrə tələblərinin pozulması zamanı deyil, digər hallarda da tətbiq edilə bilər. Belə ki, qanunvericilikdə maliyyə sanksiyaları və inzibatı cərimələr ümumi xarakter daşıyır, hər hansı qrup vergi ödəyicisi üçün nəzərdə tutulmayıb. Məsələn, bəyannamə vaxtında təqdim edilmədikdə (yaxud, heç təqdim edilmədikdə)  hesablanan 40 manat maliyyə sanksiyası (Vergilər Məcəlləsi, maddə 57.1) həm ƏDV ödəyiciləri, həm də digər vergi mükəlləfiyyətli ödəyicilər üçün nəzərdə tutulub.

Bu məqalədə ƏDV ödəyicilərinin ən çox rastlaşa biləcəyi maliyyə sanksiyaları (MS) haqqında qısa məlumat verilir.

Verginin azaldılması

Vergi məbləğinin azaldılması aşağıdakı səbəblərdən ola bilr:

  • bəyannamədə gəlirin  az göstərilməsi;
  • xərcin artıq göstərilməsi;
  • mövcud olmayan xərcləri əlavə edilməsi;
  • digər səbəblər.

Bəyannamə təqdim etməyərək hesablanmamış vergi , təqdim edilərək hesablanmalı olan vergiyə nəzərən azaldılma hesab edilir. Əlavə dəyər vergisi məbləğinin azaldılması ƏDV üzrə maliyyə sanksiyası tətbiq edilən hallardan biridir.

Bəyannamələr həm kameral, həm də səyyar yoxlamada təftiş edilir. Verginin azaldılması səyyar yoxlama prosesində aşkarlanarsa, sizə azaldılmış məbləğin əlli faizi həcmində maliyyə sanksiyası hesablana bilər.

Bu kameral yoxlamada aşkar edilmiş azaldılmaya aid deyildir. Belə hallarda əlavə vergi hesablanır, vergi ödəyicisinə  uyğunsuzluq məktubu göndərilir.

Nümunə 1: Vergi ödəyicisinin 2020-ci il iyul ayında təqdim etdiyi ƏDV bəyannaməsində dövriyyə məbləği 15000 manat göstərilib. Lakin həmin dövrü əhatə edən səyyar yoxlama zamanı aşkar olunur ki, həmin bəyannamə üzrə dövriyyə məbləği 20000 manat təşkil etməli idi. Yayındırılmış vergi məbləğinə görə50% maliyyə sanksiyası tətbiq edilir. Yəni :

Büdcəyə bərpa edilən ƏDV məbləği : (20000-15000)*18% = 5000*18%= 900

Hesablanan MS : 900*50%= 450 manat

Əlavə dəyər vergısi dövriyyəsinin düzgün müəyyən edilməməsi tez-tez rast gəlinən haldır. Buna bir sıra amillər təsir edir, məsələn:

  • ƏDV bəyannaməsinin il ərzində hər ay təqdim edilməsi xəta ehtimalın artırır;
  • VM-in 166-cı və 177-ci maddələri ilə müəyyən edilən əlavə dəyər vergisinin hesablanıb ödənilməsi vaxtlarının düzgün müəyyən edilmir.

Hətta, son nəticədə dövlət büdcəsinə faktiki eyni məbləğdə vergi ödənsə də, əməliyyatın   bəyannamədə uyğun ayda göstərilməməsi ƏDV üzrə maliyyə sanksiyası ilə nəticələnir. Bir daha qeyd edək ki, sanksiya yalnız səyyar yoxlama prosesində aşkarlanan pozuntulara  tətbiq edilir.

Nümunə 2: Sahibkarlıq subyekti təqdim etdiyi ƏDV bəyannaməsində 3200manat dəyərində vergi bəyan edib. Bəyannamə təqdim edildikdən sonra aparılan kameral yoxlama zamanı onun pərakəndə satışları nəzərə almadığı, hesablanmalı olan verginin 4000manat olduğu müəyyən edilmişdi. Sahibkarlıq subyektinə uyğunsuzluq bildirişi göndərilsə də, onun tərəfindən bəyannamə dəqiqləşdirilmədiyi üçün vergi orqanı yayındırılan məbləğ üçün əlavə vergi hesablayır. Maliyyə sanksiyası tətbiq edilməyəcək, amma ödənməmiş vergi üçün faizlər hesablanacaq (VM, maddə 59.1).

ƏDV qeydiyyatına alınmadan fəaliyyət göstərilməsi

Əlavə dəyər vergisi qeydiyyatına alınmadan fəaliyyət zamanı maliyyə sanksiyası qeydiyyat  prosedurundan yayınmaya görə deyil, yayınaraq büdcəyə daxilolma azıdıldıqda hesablana bilər.

Nümunə 3: Topdansatış fəaliyyəti ilə məşğul olan sahibkarlıq subyekti 2021-ci ilin noyabr ayında VM-in 155.1-ci maddəsi üzrə ƏDV qeydiyyatına alınmalı idi. Lakin ərizə ilə müraciət etmirvə bu hal kameral qaydada aşkarlanmır. 2022-ci ilin fevral ayında yoxlama prosesində aşkar olunur ki, vergi ödəyicisi bir neçə aydır müvafiq qeydiyyatına alınmadan fəaliyyət göstərir. Nəticədəona noyabr ayından etibarən büdcəyə ödəməli olduğu 4400 manat vergi məbləğinə görə 2200 manat maliyyə sanksiyası hesablanır və həmin məbləğ büdcəyə bərpa edilir.

Yuxarıdakı nümunədə qeydiyyat olmadan fəaliyyət zamanı  büdcəyə ödənməli əlavə dəyər verişi məbləği olmasa, ƏDV ödəyicisinə maliyyə sanksiyası hesablanmır.

ƏDV ödəyicilərində pos-terminal, NKA, qəbzlə bağlı maliyyə sanksiyası

Pərakəndə satış qaydasında əhaliyə malların satışında nəzarət kassa aparatı (NKA) quraşdırmaq tələb edilir (VM, maddə 16.1.8).

Operativ vergi nəzarəti tədbirləri zamanı vergi ödəyicisinin NKA qəbzi, pos-terminal çekinin verməməsi, bir sıra hallarda ümumiyyətlə pos-terminaldan imtina halları aşkar edilir. Texniki nasaz NKA, çekdə məlumatların tam olmaması da belə hallardandır. Belə pozuntulara:

  • birinci dəfə min;
  • ikinci dəfə üç min;
  • üç və daha artıq təkrar olunduqda altı min manat maliyyə sanksiyası hesablanır.

Təqvim ilinin sonunda isə belə demək olarsa “sıfırlanma” olur, yəni yeni təqvim ilində baş vermiş ilk hal birinci kimi qəbul edilir.

ƏDV ödəyicilərində nağdsız hesablaşmalar

Azərbaycanda nağdsız əməliyyatlar, belə əməliyyatlar zamanı limitlər müvafiq qanunvericilik aktı ilə tənzimlənir. Qanun pozuntularına görə nağd pul vəsaitini ödəyən, yaxud qəbul edən, bəzən isə hər iki tərəfə maliyyə sanksiyası tətbiq edilə bilər (VM, maddə 58.7-1).

Nümunə 5: İstehsal fəaliyyəti ilə məşğul olan vergi ödəyicisi təqvim ayı ərzində xammalvə digər xidmətlər üçün bir neçə halda qarşı tərəfə ümumilikdə 35000 AZN ödəniş edib. Bu limitdən 5000 AZN çoxdur. Həminödəyici belə hala ikinci dəfə yol verdiyi üçün 5000 * 20% = 1000 AZN məbləğində maliyyə sanksiyası tətbiq edə bilər.

Məxaric əməliyyatları zamanı limit nəzərdə tutulmayıb.

Nümunə 6: ƏDV ödəyicisi qarşı tərəflərlə müqavilələr əsasında 42000 AZN dəyərində mal satışı həyata keçirib. Qarşı tərəflər nağd formada həyata keçirilən pul ödənişləri kassaya qəbul etmişdir. Bu zaman nağd formada pul qəbuluna görə ona MS hesablanmır, çünki 30000 AZN limit məxaric əməliyyatları üçün nəzərdə tutulub.

Bəzi məbləğlər limitə aid edilmir.

Nümunə 8: Pərakəndə ticarətlə məşğul olan ƏDV ödəyicisi təqvim ayında təhtəlhesab şəxsə nağd qaydada 48000 AZN pul verib. Həmin vəsaitdən vergi ödəyicisi olmayan kənd təsərrüfatı istehsalçısından kənd təsərrüfatı məhsulu alınmasına 2000, vergilərin ödənməsinə 3200 AZN ödənib. 4800 manat bank hesabına qoyulub. Qeyd edilən məbləğlər limitə aid edilmir.Aylıq limitdən kənarlaşma 8000 AZN-dir ((48000-3200-2000-4800)-30000=8000)

ƏDV ödəyicisinə maliyyə sanksiyası : 8000 * 10 % = 800 AZN.

ƏDV ödəyicisi tərəfindən uçot sənədlərinin düzgün tərtib edilməməsi

Kassaya nağd pul vəsaitinin mədaxili, məxarici zamanı müvafiq orderlərin, habelə baş kitabın tərtib edilməməsi pul vəsaitlərinin uçotdan yayındırılması hesab edilə və EDV ödəyicisnə maliyyə sanksiyasının (təqvim ilində birinci dəfə  min manat, sonrakı hallarda iki min manat)  hesablanması ilə nəticələnə bilər. 1000 AZN-ə qədər yayındırılmış məbləğə MS hesablanmır.

Malların mədaxili üçün mütləq müvafiq ilkin uçot sənədləri – yük gömrük bəyannaməsi (YGB), elektron alış aktı, elektron qaimə-faktura kimi sənədlər mövcud olmalıdır. Əks halda 10, 20 və 40 faiz olmaqla ƏDV ödəyicisinə maliyyə sanksiyaları tətbiq edilə bilər.


Print Friendly, PDF & Email