Əmlak vergisinin vergitutma obyekti Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinin 197-ci maddəsinə uyğun müəyyən edilir. Amma, gəlin öncə, ümumiyyətlə vergitutma obyekti haqqında danışaq.
Vergitutma obyekti nədir?
Vergitutma obyekti istənilən verginin müəyyən olunması üçün tələb olunan əsas vergitutma elementlərindən biridir. Məcəllənin 12-ci maddəsi ilə müəyyən olunan vergitutma elementlərinin ətraflı təsviri burada verilib.
Vergitutma obyektigəlir, mənfəət, əmlak, torpaq, faydalı qazıntılar, təqdim edilmiş malların (işin, xidmətin) dəyəri, ticarət əlavəsi, AR Vergi Məcəlləsi ilə müəyyənləşdirilən digər vergitutma obyektləridir.
Bir az sadə şərh etməyə çalışsaq, vergitutma obyekti – vergi ödəyicisinin vergi ödəmək öhdəliyinin yaranmasına səbəb olan aktiv yaxud əməliyyatdır, yəni hansı iqtisadi kateqoriyanın və ya əməliyyatın vergiyə cəlb olunduğunu müəyyən edir. Məsələn, hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi üzrə vergitutma obyekti vergi ödəyicisinin əldə etdiyi mənfəətdir. Hər bir verginin öz vergitutma obyekti vardır.
Məbləğlərlə ifadə olunan vergitutma obyekti vergitutma bazası adlanır. Büdcəyə ödəniləcək verginin məbləği vergitutma bazası ilə vergi dərəcəsinin hasili kimi müəyyən edilir.
Fiziki şəxslər üzrə əmlak vergisinin vergitutma obyekti
Fərdi sahibkar bioloji varlıqdır, təbii olaraq onun yaşayış sahəsinin olması labüd ehtimaldır. Mövcud vergi qanunvericiliyinə əsasən fiziki şəxslər yaşayış, qeyri-yaşayış sahələrinə görə əmlak vergisi ödəməlidirlər. Belə əmlak müəyyən edilərkən, qeydiyyatda olduğunuz, kirayə müqaviləsiylə qaldığınız mənzil deyil, məhz xüsusi mülkiyyətinizdə olan sahələr nəzərə alınmalıdır.
Nümunə 1: Azərbaycan Respublikasının rezidenti olmayan əcnəbi vətəndaş Gəncə şəhərindən qeyri-yaşayış sahəsi olan bina almışdır. Həmin bina əmlak vergisinə cəlb olunur.
Fiziki şəxslərin hava, su nəqliyyatına sahib olduğu hallar azda rast gəlinir. Vergi qanunvericiliyində hava, su nəqliyyatına görə vergiyə cəlb edilmə hələ müstəqilliyin ilk dövründən mövcuddur.
Nümunə 2: AR rezidenti olan fiziki şəxs yaxta almışdır və bu yaxta AR ərazisindən kənarda, Türkiyədə yerləşir. Yerindən, istifadə edilib-edilməməsindən asılı olmayaraq, vergitutma obyektidir.
Beləliklə, fiziki şəxslər üçün əmlak vergisinə görə vergitutma obyektini aşağıdakı formada təsnifləşdirmək olar:
Müəssisələr və fərdi sahibkarlar üçün vergitutma obyekti
Müəssisələr və fərdi sahibkarlar üçün vergitutma obyekti fiziki şəxslərdən fərqli olaraq, onların əsas vəsaitlərdir. Təbii ki, bu o demək deyil ki, müəssisənin binası, su, hava nəqliyyatı vasitəsi ola bilməz. Müəssisələr sadalanan, habelə digər əmlaka sahib ola bilərlər. Çatdırılmaq istənilən fikir odur ki, müəssisələr üçün onların binası, varsa su, hava nəqliyatı vasitələri, həmçinin təsərrüfat fəaliyyətində istifadə edilən digər daşınar və daşınmaz əmlakı, onların əsas vəsaitlərini təşkil edir, əmlak vergisinə cəlb edilir.
Su, hava nəqliyyatı deyərkən:
- qayıqlar;
- katerlər;
- vertolyotlar və s. nəzərdə tutulur.
Su, hava nəqliyyatı yaşayış, qeyri-yaşayış sahələrindən fərqli olaraq yalnız rezident fiziki şəxslərdən tutulur. Sözügedən nəqliyyat vasitələri qeyri-rezident şəxslərdə aid olduqları ölkədə qeydiyyata alınır. Burada qeyri-rezident şəxslər dedikdə əsas etibarı ilə əncəbi şəxslər nəzərdə tutulur.
