Bütün dünyada olduğu kimi, Kanadada mühasib peşəsi çox nüfuzlu və hörmətlidir. Burada yaxşı mühasib olmaq üçün, Kanada mühasibat və vergitutma sistemini anlamaq lazımdır. Bundan əlavə, ingilis və ya fransız dilini yaxşı bilmək və hər hansı bir mövqedə Kanada təcrübəsini əldə etməyə çalışmaq lazımdır. Müvafiq təhsilə malik olmaqla, gələcəkdə həqiqətən yaxşı iş tapmaq çətinlik törətməyəcək və ya öz şəxsi mühasibat və ya məsləhət biznesinizə başlaya bilərsiniz.
Kanadada mühasiblərin növləri
Şimali Amerikada, o cümlədən Kanadada, mühasiblərin iki kateqoriyaya bölünməsi mövcuddur:
- Bookkeeper – cari mühasibat işini aparan bir mütəxəssis: hesabları yazır, maaşları hesablayır və s. Bəzən belə bir mütəxəssis müəyyən hesabatlar hazırlaya bilər. Belə bir səviyyə sertifikatlaşdırma tələb etmir.
- Accountant. Bu səviyyədən olan mütəxəssisin vəzifələri daha genişdir: mühasibat uçotunun planlaşdırılması, təşkili, maliyyə hesabatlarının və vergi bəyannamələrinin hazırlanması. Belə bir mühasib peşəkar sertifikata malik olmalıdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, bu gün Kanadada ən çox sertifikatlaşdırılmış mühasiblər tələb olunur. 2015-ci ilə qədər sertifikatların dəqiq dərəcəsi var idi:
- Diplomlu mühasib (Chartered Accountant, CA)
- Sertifikatlaşdırılmış baş mühasib (Certified General Accountant, CGA)
- Sertifikatlaşdırılmış idarəetmə mühasibi (Certified Management Accountant, CMA)
Hazırda Kanada milli və əyalət mühasibat assosiasiyalarının əsas kütləsi sertifikatın vahid standartına keçmək barədə razılığa gəliblər. İndi mühasibat uçotu sahəsində sertifikatlaşdırılmış mütəxəssis Diplomlu peşəkar mühasib (Chartered Professional Accountant, CPA) adlanır. Qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ-dakı mühasiblər də məhz belə sertifikatlara malikdirlər. İstənilən halda, yuxarıda göstərilən bütün sertifikatların alınması üçün ən azı bakalavr dərəcəsi tələb olunur.
Kanada mühasibinin işinin xüsusiyyətləri
Kanadada fiziki şəxslər tərəfindən ödənilən gəlir vergisi (Personal Income tax) və korporativ gəlir vergisi (Corporate Income Tax) həm federal, həm də əyalət səviyyəsində tutulur. Nəticə etibarilə, Kanada mühasibi həm federal vergiləri, həm də biznesinin qeydiyyata alındığı vilayət və ya ərazinin vergilərini bilməlidir.
Bundan əlavə, federal səviyyədə və müxtəlif əyalətlərdə müxtəlif istehlak vergiləri mövcuddur. Məsələn:
- Mal və xidmətlərə vergi (Goods and Service tax), qısaldılmış şəkildə GST:
- Satışdan əyalət vergisi (Provincial sales tax), qısa şəkildə PST:
- Kvebek satış vergisi (Quebec Sales Tax), qısa şəkildə QST:
- Uyğunlaşdırılmış satış vergisi (Harmonized Sales Tax), qısa şəkildə HST.
Kanadada proqram kompleksləri üçün bir neçə fərqli variantdan istifadə olunur. Kiçik müəssisələr üçün ən çox istifadə olunan həllər bunlardır:
- FrashBooks Cloud:
- Sage One:
- Zoho Books:
- Intuit QuickBooks.
Bu isə o deməkdir ki, bu proqram kompleksləri ilə işləmək təcrübəsinə malik olmaq lazımdır. Kanadalı işəgötürən mühasibdən vaxtında və keyfiyyətli məlumatlar gözləyir, bu isə yalnız mühasibat proqramına sahib olaraq təmin edilə bilər.
