Nizamnamə kapitalına qoyuluşlar
Nizamnamə (nominal) kapitalının ödənilməmiş hissəsi üzrə məbləğlər Hesablar Planının 30-cu maddəsinin “Ödənilmiş nizamnamə (nominal) kapitalı”) 302-ci hesabı üzrə uçota alınır. Nizamnamə kapitalı müəssisə təsis edilən zaman təsisçi (sahibkar) tərəfindən qoyulan ilkin kapitaldır, müəssisənin fəaliyyətinin sonrakı mərhələlərində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada və mənbələrdən artırıla bilər. Nizamnamə kapitalına pul vəsaitləri, əşya, maliyyə aktivləri formasında edilə bilər. Qeyri-pul formasında edilən qoyuluşların qiymətləndirilməsi təsis yığıncağının qərarı əsasında həyata keçirilir.
Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətinin nizamnamə kapitalı onun nizamnaməsinə uyğun paylara bölünür və kreditorlar qarşısında öhdəliklərin təminatı kimi çıxış edir. Səhmdar cəmiyyətində bu kapital səhmdarların səhmlərinin nominal dəyəridir. Nizamnamə kapitalına edilən qoyuluşlar, onların formaları AR Mülki Məcəllənun 90-cı maddəsi ilə tənzimlənir.
AR MN kollegiyasının Q-01 №-li “Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları”–na uyğun olaraq ödənilmiş nizamnamə (nominal) kapitalı maddəsi üzrə aşağıdakı hesablar açıla bilər (Qaydalar/28.1).
302 saylı hesab uçotun MUBS-a uyğun tənzimlənməsi
Nizamnamə kapitalına qoyuluşların uçotu zamanı səhmlər üzrə mənfəət müəyyən edilməsi, onların təqdimatı prinsipləri 33 saylı “Səhm üzrə mənfəət” MUBS (IAS 33) əsasında tənzimlənir.
Pay alətləri əsasında ödəmələr həyata keçirən müəssisələr tərəfindən maliyyə hesabatları üzrə əsas prinsiplərin müəyyən edilməsi 2 saylı “Pay alətləri əsasında ödəmə” MHBS (IFRS 2) üzrə aparılır.
Mühasibat uçotu subyektlərinin digər müəssisələrdə olan iştirak paylarının xarakteri, bu paylarla bağlı risklər, maliyyə vəziyyəti, nəticələri, pul vəsaitlərinin hərəkətində sözügedən iştirak paylarının təsirləri müəyyən edilərkən 12 №-li “Digər müəssisələrdə iştirak paylarının açıqlanması” MHBS (IFRS 12) standartlarından istifadə edilir.
“Nizamnamə (nominal) kapitalının ödənilməmiş hissəsi” hesabı üzrə tənzimləmələr
302 saylı “Nizamnamə (nominal) kapitalının ödənilməmiş hissəsi” hesabı kapital hesabıdır. Hesabda mühasibat uçotu subyekti tərəfindən nizamnamə (nominal) kapitalının ödənilməmiş hissəsi haqqında məlumatlar ümumiləşdirilmiş şəkildə uçota alınır.
Mühasibat uçotu subyektinin nizamnamə (nominal) kapitalının ümumi dəyəri müəyyən edildikdə həmin qaydaların 28.2.-ci bəndi nəzərə alınır.
Mühasibat uçotu subyektinin səhmlərinin nominal dəyərinin ödənişi həmin qaydaların 28.3.-cü bəndi ilə nizamlanır.
Uzunmüddətli, qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar nizamnamə kapitalına çevrildikdə həmin qaydaların 28.6.-cı bəndi, uzunmüddətli, qısamüddətli öhdəliklər nizamnamə kapitalına çevrildiyi zaman isə 28.7.-ci bəndi tətbiq edilir.
Məqsədli maliyyələşmələr, daxilolmalar nizamnamə kapitalına çevrildikdə həmin qaydaların 28.8.-ci bəndini tələbləri nəzərə alınır.
Nizamnamə kapitalı ilə bağlı müxabirləşmə nümunələri
Müəssisənin təsisçisi tərəfindən nizamnamə kapitalı şəklində bank, kassa hesabına ödəniş edildikdə
Hüquqi şəxsi təsis etmək qərarına gələn Əliyev Əli və Vəliyev Vəli lazımi qurumlara müraciət edərək “A” MMC-nin dövlət qeydiyyatına alınması prosesini tamamlamışdır. 2 paya bölünən nizamnamə kapitalı cəmi 68000 manat təyin olunmuş, müvafiq olaraq, 45000 manatlıq hissəsi bank hesablaşma hesabına, 23000 manatlıq hissəsi isə kassaya mədaxil edilmişdir.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Nizamnamə kapitalının məbləği təyin olunduqda | 302 – Nizamnamə (nominal) kapitalın ödənilməmiş hissəsi | 301 – Nizamnamə (nominal) kapitalı | 68000.00 |
| 2 | Nizamnamə kapitalı bank hesablaşma hesabına ödənildikdə | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 302 – Nizamnamə (nominal) kapitalın ödənilməmiş hissəsi | 45000.00 |
| 3 | Nizamnamə kapitalı kassaya ödənildikdə | 221 – Kassa | 302 – Nizamnamə (nominal) kapitalın ödənilməmiş hissəsi | 23000.00 |
Səhmlərin buraxılması nəticəsində nizamnamə kapitalı formalaşdıqda
“A” ASC hər birinin dəyəri 2000 manat olmaqla 15 ədəd səhm buraxmışdır. Həmin səhmlər buraxılış dəyərilə satılmışdır.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Nizamnamə kapitalının məbləği təyin olunduqda | 302 – Nizamnamə (nominal) kapitalın ödənilməmiş hissəsi | 301 – Nizamnamə (nominal) kapitalı | 30000.00 |
| 2 | Nizamnamə kapitalı bank hesablaşma hesabına ödənildikdə | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 302 – Nizamnamə (nominal) kapitalın ödənilməmiş hissəsi | 30000.00 |
Müəssisənin təsisçisi tərəfindən nizamnamə kapitalı şəklində qeyri-maddi aktiv qoyulduqda
“A” MMC-nin təsisçisi 6000 manat dəyərində proqram təminatını nizamnamə kapitalı şəklində qoymuşdur. Bu Qeyri-maddi aktivi quraşdıran zaman 500 manat xərc çəkmişdir (ƏDV-siz).
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Nizamnamə kapitalının məbləği təyin olunduqda | 302 – Nizamnamə (nominal) kapitalın ödənilməmiş hissəsi | 301 – Nizamnamə (nominal) kapitalı | 6000.00 |
| 2 | Nizamnamə kapitalı şəklində qeyri-maddi aktiv qoyulduqda | 103 – Qeyri-maddi aktivlərlə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması | 302 – Nizamnamə (nominal) kapitalın ödənilməmiş hissəsi | 6000.00 |
| 3 | Quraşdırma xərcləri kapitallaşdırıldıqda | 103 – Qeyri-maddi aktivlərlə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 500.00 |
Müəssisənin təsisçisi tərəfindən torpaq, tikili, avadanlıqlar nizamnamə kapitalı şəklində qoyulduqda
“A” MMC-nin təsisçisi 4000 manat dəyərində əsas vəsaiti nizamnamə kapitalı şəklində qoymuşdur. Bu əsas vəsait quraşdırılan zaman 700 manat xərc çəkmişdir.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Nizamnamə kapitalının məbləği təyin olunduqda | 302 – Nizamnamə (nominal) kapitalın ödənilməmiş hissəsi | 301 – Nizamnamə (nominal) kapitalı | 4000.00 |
| 2 | Nizamnamə kapitalı şəklində torpaq, tikili və avadanlıq qoyulduqda | 113 – Torpaq, tikili və avadanlıqlarla bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması | 302 – Nizamnamə (nominal) kapitalın ödənilməmiş hissəsi | 4000.00 |
| 3 | Quraşdırma xərcləri kapitallaşdırıldıqda | 113 – Torpaq, tikili və avadanlıqlarla bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 700.00 |
