İqtisadiyyat tarixinin mərhələləri (I hissə)

posted in: Xəbər | 0
birbank biznes

İqtisadiyyat tarixinin dövrləşdirilməsinə, yəni, iqtisadi inkişafın mərhələlərə, pillələrə ayrılmasına dair bir çox yanaşmalar mövcuddur.

Sosialistlər XVIII-XIX əsrlərdə cəmiyyət tarixini bir neçə pilləyə ayırmışdılar:

  • vəhşilik;
  • antik;
  • cəmiyyət;
  • feodalizm;
  • kapitalizm;
  • sənayeləşmə.

Fransız filosofu Şarl Furye, bəşər tarixinin üç böyük dövrü və bunların içərisindəki mərhələləri təsbit etmişdi:

  • məhsuldar fəaliyyətdən əvvəlki dövrlər (ibtidai icma və vəhşilik);
  • parçalanmış, aldadıcı, iyrənc istehsal (patriarxat, barbarlıq, sivilizasiya);
  • sosial, doğru, cəlbedici istehsal.

Bunun əsasında marksizmdə mülkiyyətin xarakteri ilə fərqlənən beş istehsal üsulunun ayrılması ilə cəmiyyətin inkişafına formal yanaşma yaranıb və bərqərar olub:

  • ibtidai-icma (burada şəxsi mülkiyyət mövcud deyildi, siniflərin istimarı yox idi və istehlak səviyyəsi də çox aşağı səviyyədə idi);
  • quldarlıq (burada cəmiyyət qullara və qul sahiblərinə bölünürdü ki, bu da mədəniyyət və elmin inkişafı üçün şərait yaradırdı);
  • feodalizm (burada torpaqlar feodalların əlində idi, kəndlilər isə həmin torpaqlardan istifadəyə görə feodallara torpaq rentası ödəyirdilər);
  • kapitalizm (hesab edilirdi ki, burada qeyri-iqtisadi yanaşmanı, iqtisadi məcburetmə əvəz edir);
  • kommunizm (burada xüsusi mülkiyyət ləğv edilir və yüksək inkişaf etmiş məhsuldar qüvvələr “hər kəsə tələbatına görə” prinsipinin inkişafını təmin edirlər).

II hissəyə nəzər yetirin


Print Friendly, PDF & Email