Kredit təşkilatlarında baş mühasiblə bağlı tələblər ölkənin əsas Bankı tərəfindən müəyyən edilir.
Təşkilat rəhbəri kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin rəhbərləri istisna olmaqla, mühasibat uçotunun aparılmasını öz üzərinə götürmək hüququna malik deyil.
Kredit təşkilatlarında rəhbərlər mühasibat uçotunun aparılmasını yalnız baş mühasibə həvalə edə bilərlər.
Həmçinin bax: “Mühasibat uçotu” termininin müəyyən edilməsi
Müasir dövrdə çox vaxt elə vəziyyət ortaya çıxır ki, baş mühasib bəzi məsələlərdə təşkilat rəhbəri ilə razılaşmır. Məsələn, müxtəlif obyektlərin bu uçotla əlaqəli məsələlərinin mühasibat uçotunda əks olunması ilə bağlı onların arasında fikir ayrılığı yaranır. Belə anlaşmazlıqların baş verməsinin bütün nəticələri ətraflı şəkildə tənzimlənir:
- ilkin uçot sənədində olan məlumatların qeydə alınması və mühasibat uçotu registrlərində yığım kimi qəbul olunması, baş mühasib və ya mühasibat uçotu üçün məsul olan digər şəxs və ya mühasibat uçotu xidmətlərinin göstərilməsi üzrə müqavilə bağlanmış şəxs tərəfindən qəbul edilir (və ya edilmir). Lakin, iqtisadi subyektin rəhbəri, hansı ki, bu məlumatın yekunu onun yazılı əmrinin nəticəsi kimi ortaya çıxır, buna o, təkbaşına məsuliyyət daşıyır;
- mühasibat uçotu obyekti baş mühasib və ya mühasibat uçotunun aparılması üçün cavabdeh olan və ya mühasibat xidmətlərinin göstərilməsi ilə bağlı müqavilə bağlandığı şəxs tərəfindən əks etdirilir (və ya etdirilmir). İqtisadi subyekt rəhbəri maliyyə hesabatlılığı ilə bağlı yazılı şəkildə göstəriş verdikdə, həmin hesabatın maliyyə vəziyyəti, maliyyə fəaliyyətinin nəticələri və pul vəsaitlərinin hərəkəti ilə bağlı göstəricilərinə görə hesabat dövrü üçün yalnız o, təkbaşına məsuliyyət daşıyır.
Həmçinin bax: Uçot siyasətinin formalaşdırılması
Mühasibat uçotu modelləri
Mühasibat uçotunun unifikasiyası (vahid şəklə salınması) problemi qlobal iqtisadiyyatın əsas problemlərindən biridir. Hazırda bu məsələnin həllinə yönəlmiş iki başlıca yanaşma mövcuddur: harmonizasiya və standartlaşdırma.
Mühasibat uçotunun harmonizasiyası, mühasibat uçotunun aparılması, bu uçot aparılarkən müvafiq prinsiplərə və qaydalara riayət olunması, bir qrup dövlətlər və ya onların birlikləri tərəfindən həmin prinsiplərə əməl olunmasını nəzərdə tutur. Harmonizasiya, ölkələrin qanunlarının birləşdirilməsi və qarşılıqlı uyğunlaşdırılmasını ifadə edir, lakin mühasibat uçotunun tənzimlənməsi, həm də hər bir ölkədə mühasibat uçotu modeli və standartları sisteminin mövcudluğudur. Uyğunlaşmanın əsas istiqaməti, digər ölkələrdə – birliklərdə mövcud olan analoji standartların əsas mahiyyətinin bir-birindən fərqlənməməsi, yəni, bir-birilə harmoniya təşkil edən standartların inkişafıdır. Tarixi və milli xüsusiyyətlər, mühasibat uçotu aparılmasının öz zəiflikləri və üstünlüklərini, uçotun aparılmasında müxtəlif inkişaf yanaşmalarının mövcud olduğunu üzə çıxardı.
Uçotun standartlaşdırılması, mühasibat uçotunda uyğun norma və tələblərin, iqtisadi subyektin təsərrüfat həyatındakı faktlarını tənzimləyən və mühasibat uçotunda qaydaları əks etdirən, vahid şəklə salınmış standartların qəbulunu tələb edir. Standartlaşdırma dünyanın müxtəlif ölkələrində hesabatların istifadəçilərini başa düşməyə və onda əks olunan məlumatları adekvat qəbul etməyə imkan verir. O, uçotun unifikasiyası çərçivəsində mühasibat uçotu üzrə beynəlxalq standartlar Komitəsi tərəfindən beynəlxalq səviyyədə həyata keçirilir.
Mühasibat uçotu modeli özlüyündə mühasibat hesabları, qeydiyyat registrləri (jurnallar, köməkçi kitablar, balans nümunələri), mühasibat uçotuna dair normativ hüquqi təkmilləşdirmələr, maliyyə hesabatlılığı sistemi, onun istifadəçiləri və dövlət və peşəkar birliklərdən ibarət kompleks sistemdir.
Məqalənin 10-ci hissəsini bu linkə daxil olmaqla oxuya bilərsiniz
Mühasibat sahəsində ən son iş elanları və xəbərlərini izləmək üçün linkə daxil olaraq qrupumuza üzv olun.
Ən son mühasibat xəbərlərini qaçırmaq istəmirsinizsə, bu linkə daxil olaraq XƏBƏRLƏRƏ ABUNƏ OLUN.
Mühasibat, Audit və Kadr Xidmətləri üçün linkə daxil olun.
