Əsas vergi nəzəriyyələri və onların müasir şərhi (5-ci hissə)

posted in: Vergi, Xəbər | 0
birbank biznes

Əsas vergi nəzəriyyələri, təsis, Vergi güzəştləri, tətillər, qeyri-rezident, ÖMV, Vergi, EDV, ƏDV, cərimə, vakansiya, Vergi və mühasibatlıq üzrə mütəxəssis, Müxtəlif ölkələrdə vergilər, güzəştlər, vergi tutulmaları, vergi öhdəlikləri, təsisçi, Əvəzləşdirilməyən ƏDV,Əsas vergi nəzəriyyələri və onların müasir şərhi (5-ci hissə)

4-cü hissəyə nəzər yetirmək üçün keçidə daxil olun

Vergi nəzəriyyələri vergilərin mahiyyəti və əhəmiyyəti haqqında elmi biliklərin müəyyən sistemini, yəni, bu və ya digər təyinatlı verginin tanınmasından asılı olaraq dövlətdə vergitutma modellərinin müxtəlif variantlarını nəzərdə tutur.

Vergi dərəcələrinin artımı yalnız müəyyən bir həddə qədər vergi daxilolmalarının artımını dəstəkləyir. Sonra bu artım bir az yavaşlayır və hətta büdcə gəlirlərinin eyni dərəcədə azalması və ya kəskin düşməsi ilə davam edir. Beləliklə, vergi dərəcəsi müəyyən səviyyəyə çatdıqda, sahibkarlıq təşəbbüsü məhv olduqda, istehsalın genişlənməsinə stimullar, vergiyə qoyulan gəlirlər azalır. Bunun nəticəsində vergi ödəyicilərinin bir hissəsi leqal sektordan iqtisadiyyatın kölgə sektoruna keçir.

A. Lafferin nəzəriyyəsinə görə, kölgə iqtisadiyyatının inkişafı vergi sistemi ilə tərs əlaqə yaradır. Yəni, kölgə iqtisadiyyatının, qanuni və qanunsuz vergi örtüyünün həcmini artırır. Orada mövcud gəlirlərin çox hissəsi elan edilmir. A. Laffer büdcəyə vergi tutulması üçün son dərəcə olaraq gəlir məbləğinin 30% – ni hesab edir, bu sərhədlərdə büdcə gəlirlərinin məbləği artır. Amma gəlirlərin 40-50%-i tutulduqda, vergi dərəcəsi qadağan olunmuş fəaliyyət zonasına daxil olduqda, əhalinin əmanətləri azalır. Bu da iqtisadiyyatın bu və ya digər sahələrinə investisiya yatırılmasına marağı azaldır və vergi daxilolmalarının da aşağı düşməsinə səbəb olur.

Əksinə, vergilərin azaldılması iqtisadiyyatın inkişafını stimullaşdırır. Bu, dövlətin gəlirlərinin vergi bazasının genişləndirilməsi hesabına deyil, vergi dərəcəsinin və vergi yükünün artması hesabına yüksəlməsinə gətirib çıxarır.

Bu nəzəriyyənin bəzi aspektlərindən ABŞ hökuməti XX əsrin 20-60-cı illərində vergi islahatı keçirərkən, daha sonra isə 80-ci illərdə yeni ixtiralar nəzərə alınmaqla istifadə etdi.

Monetarizm nəzəriyyəsi. Amerika iqtisadçısı, Çikaqo universitetinin professoru M. Fridmanın bazar azadlığı ideyalarının tərəfdarı olduğu monetarizm nəzəriyyəsi dövlətin rolunu yalnız ondan başqa heç kəsin həyata keçirə bilmədiyi fəaliyyətlə məhdudlaşdırmağı təklif edir: dövriyyədə olan pulun tənzimlənməsi. Bundan əlavə, bu nəzəriyyədə vergilərin azaldılmasına diqqət yetirilir. Eyni zamanda, monetarizm nəzəriyyəsi iqtisadiyyatın tənzimlənməsinin əsas vasitələrindən biri kimi pul kütləsinin və bank faizi dərəcələrinin dəyişməsini hesab edir. Çünki dövlət inflyasiyanın əlavə artımına səbəb olan xərcləri ildən-ilə artırır, onu sərvətin yaradılması, istehsal həcmlərinin, məşğulluğun və qiymətlərin tənzimlənməsinə buraxmaq olmaz. Bununla birlikdə, o, hədsiz artıq pulu dövriyyədən çıxarmaqla pul təklifinin tənzimlənməsinə kömək edə biləcəyini deyir – istiqrazlar vasitəsilə olmasa da, vergilər vasitəsilə bu edilə bilər. Beləliklə, vergi endirimlərinin pul kütləsi və faiz dərəcəsi ilə manipulyasiyası ilə birləşməsi təkcə dövlətin deyil, həm də özəl müəssisələrin mexanizminin fəaliyyətini sabitləşdirməyə imkan verir.

İnflyasiyanın məhv edilməsi məqsədi ilə pul dövriyyəsinin tənzimlənməsinin sərt siyasətini həyata keçirərkən ingilis hökuməti uğur qazanmadı. Çünki inflyasiyaya təsir edən pul kütləsindən başqa digər amillər nəzərə alınmamışdı. Həyata keçirilən bütün tədbirlər gəlir siyasətlərinə toxunmadı, çünki azad bazara inam böyük idi.

Neoklassik nəzəriyyələrin əsas ideyası inflyasiyanı azaltmaq və korporasiyalara və əhalinin bazarda istehlak tələbatını formalaşdıran hissəsinə külli miqdarda vergi güzəştlərinin verilməsi üsullarını axtarmaqdan ibarətdir.

Populyarlığına və neoklassik istiqamətli üsulların praktik istifadəsinə baxmayaraq, iqtisadiyyatın keyns metodları ilə tənzimlənməsinin tam şəkildə dəyişdirilməsi baş vermədi. Keyns nəzəriyyəsinin inkişafında yeni cərəyanlar da meydana çıxdı. Neoklassik nəzəriyyənin bəzi sahələri ilə sintezi yaranmağa başladı.


6-cı hissəyə nəzər yetirmək üçün keçidə daxil olun


TELEGRAM KANALIMIZA ÜZV OLUN


Ən son mühasibat xəbərlərini qaçırmaq istəmirsinizsə, bu linkə daxil olaraq XƏBƏRLƏRƏ ABUNƏ OLUN.

Mühasibat, Audit və Kadr Xidmətləri üçün linkə daxil olun.

Mühasibat sahəsində ən son iş elanları və xəbərlərini izləmək üçün linkə daxil olaraq qrupumuza üzv olun

Print Friendly, PDF & Email