Personalın motivasiya nəzəriyyəsi və təcrübəsi (XI hissə)
Motivasiya sistemlərinin tətbiqi
Motivasiya texnikası müxtəlif səviyyələrdə istifadə oluna bilər. Ən effektiv variant, onları şirkətin ən yüksək səlahiyyətliləri səviyyəsində təsdiq etməkdir. Dövlət şirkətlərində qəbul olunduğu kimi, işlənib hazırlanmış motivasiya sistemi direktorlar Şurası tərəfindən təsdiq edilməlidir. Bir tərəfdən, bu, şirkətin rəhbərliyindən əhəmiyyətli dərəcədə əlavə səylər tələb edir. Müşahidə şurasının müzakirəsinə xam, ziddiyyətli, yarımçıq sistem çıxarmaq mümkün olmur. Motivasiya sistemlərinin tətbiqi mərhələləri onun inkişafına ciddi və sistemli yanaşma ilə başlamalıdır.
İşlənib hazırlanması
Motivasiya sistemini inkişaf etdirərkən, iqtisadiyyatın konkret sahəsinə və müəssisənin statusuna tətbiq olunmalarını nəzərə alaraq, bütün uğurlu təcrübələri təhlil etmək lazımdır. Zavod və ya tətbiq olunan şirkət səviyyəsində müvəffəqiyyətlə işləyən metodikalar nəqliyyat və tikinti xidmətlərinin göstərilməsinin birləşdirildiyi holdinqə olduğu kimi tətbiq edilə bilməz.
Əsas qazanc və xidmət bölgüsünü ayırmağın mümkün olmadığı müəssisələr üçün başlıca effektivlik göstəricilərinin qurulması sistemi optimal olacaqdır. Lakin onun işlənib hazırlanmasına bütün maraqlı şöbələri və onların menecerlərini cəlb etmək lazım olacaq. Əks təqdirdə, artıq sistemin hazırlanması mərhələsində onun tərkibinə ziddiyyətlər daxil olacaq. Bu da münaqişələrə və nəticədə əmək məhsuldarlığının aşağı düşməsinə səbəb olacaqdır.
Təsdiq olunması
Sistem rəhbərliyin təsdiqinə təqdim edilməzdən əvvəl razılaşdırma və təsdiq prosedurundan keçməlidir. Optimal olaraq, artıq işlənmə mərhələsində bütün maraqlı şəxslərə öz dəyişikliklərini və təkliflərini irəli sürməyi və həm sənəd dövriyyəsi çərçivəsində, həm də müşavirələrdə rahat müzakirə rejimi yaratmağı təklif etmək olar. Bunun yekunu sistemin heç bir qeyd olmadan bütün maraqlı şəxslər tərəfindən təsdiq edilməsidir. Yalnız bu şəkildə hazırlanmış layihə direktorlar Şurasının müzakirəsinə verilə bilər.
Konsepsiya ilə birlikdə əməkhaqqı və motivasiya qaydası, qiymətləndirmə mexanizmi və kadrların qiymətləndirilməsindən məsul vəzifəli şəxslərin siyahısı da daxil olmaqla bütün əsas sənədləri təsdiq üçün təqdim etmək optimaldır.
Tətbiqi
Sistemin tətbiqi mərhələsi bütün əsas müddəaların qəbul edilməsi ilə başlamalıdır. Onların işlənməsi zamanı əmək kollektivinin, o cümlədən həmkarlar ittifaqı komitəsinin rəyi nəzərə alınmalıdır.
Müddəalar qanunvericiliyin bütün tələblərinə uyğun olmalı, onlara istinadlar əmək müqavilələrində göstərilməlidir. Zərurət yarandıqda, həmin daxili normativ aktların göndərilməsini özündə əks etdirən müqavilələrə əlavə sazişlər hazırlamaq lazımdır.
Bütün əməkdaşlar xüsusi jurnalda hazırlanmış müddəalarla tanış olmalı və altında imzalamalıdırlar. Heyətin qiymətləndirilməsi metodikası da bütün əməkdaşların diqqətinə çatdırılmalıdır.
Tətbiqin mühüm mərhələsi büdcələşdirmədir. Şirkətin büdcəsinə nəzərdə tutulan xərclərin daxil edilməsi hesabat ilinin başlanmasından əvvəl ilin birinci yarısından gec olmayaraq, bütün departamentlər tərəfindən planlaşdırılmalıdır. Planlaşdırılan göstəricilər yüksək olarsa, büdcənin müvafiq maddələrinin doldurulması mənbələri nəzərdə tutulmalıdır.
Effektivliyin yoxlanılması
Ən azı altı ayda bir dəfə motivasiya sistemlərinin səmərəliliyinin yoxlanılması aparılmalıdır. Sistemin tətbiqindən əvvəl və sonra şirkətin göstəricilərini müqayisə etmək lazımdır. Bunun üçün həm sadə rəqəmsal metodlardan, həm də proqram məhsullarından istifadə etmək lazımdır.
Əgər motivasiya sistemi əmək məhsuldarlığının əhəmiyyətli dərəcədə dəyişməsini və şirkətin işinin uğurlu olmasının əsas göstəricilərini göstərməsə, onun yenidən işlənməsi barədə təklif vermək lazımdır. Effektivliyin yoxlanması sistemin tətbiqindən əvvəl və sonra şirkətin uğurlu olmasının əsas göstəricilərinin müqayisəsi, əməkdaşların anketləşdirilməsi, onların təklif olunan tədbirlərlə daxili məmnunluq dərəcəsinin müəyyən edilməsi ilə ifadə oluna bilər.
Effektivliyin yoxlanması üzrə tədbirlər sistemli xarakter daşımalı, yalnız konkret hesabat dövrlərinin göstəricilərinin müqayisəsi şəklində deyil, müntəzəm rejimdə aparılmalıdır.
Proqram məhsulları
Motivasiya proqramlarının həyata keçirilməsi üçün müəyyən proqram məhsullarından istifadə edilə bilər. Bu, həm iş vaxtının uçotu proqramları, həm də işçi heyətinin keyfiyyətlərinin qiymətləndirilməsini həyata keçirməyə imkan verən proqramlar ola bilər. Vəzifələrin qreydləşdirilməsi texnologiyasını həyata keçirməyə və hər bir konkret vəzifə üçün motivasiya yanaşmalarını hazırlamağa imkan verən proqram məhsulları mövcuddur. Proqramlar, mövqeyi qiymətləndirmək, qiymət cədvəli yaratmaq və fərdi ödəniş sistemlərini inkişaf etdirmək üçün mütəxəssislərdən təcrübə toplamaq imkanı təklif edir.
Motivasiya fəaliyyətinin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi
İstənilən bir biznes-prosesi, motivasiya, bu kateqoriyaya aid edilə bilər, o, qiymətləndirmə tələb edir. Motivasiya tədbirlərinin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi ən azı altı ayda bir dəfə aparılmalıdır. Əgər seçilmiş sistemin səmərəsizliyi aşkar olunarsa, o, dərhal deyil, növbəti hesabat dövründən başlayaraq dəyişdirilə bilər.
Bu cür yanaşmaların tələbini bir-iki rübdən çox, müvəqqəti dövrdə tətbiq olunan metodların aprobasiyası və şirkətin büdcəsinin yenidən nəzərdən keçirilməsinin zəruriliyi əsas götürülməklə motivasiya sistemlərinin dəyişməsinin mürəkkəbliyi də tələb edir. Motivasiya tədbirlərinin qiymətləndirilməsinin öz gücünüz ilə deyil, konsaltinq şirkətlərinin cəlb edilməsi ilə aparılması məqsədəuyğundur.
Bu, sistemlərin inkişafı və tətbiqi mərhələlərində yaranan bütün səhvləri müəyyən etməyə və istifadə olunan metodları optimallaşdırmağa imkan verən tövsiyələr hazırlamağa imkan verəcəkdir. Həmçinin, bu, sistemin effektivliyinin müəllifləri tərəfindən qiymətləndirildiyi halda yaranan psixoloji gərginliyi azaltmağa kömək edəcək.
Sistemin bütövlükdə dəyişməsi tövsiyə edilmir, əksər hallarda nəzəri yanaşmaları konkret təşkilatın praktikasına uyğunlaşdırmağa imkan verən kiçik təkmilləşdirmə lazımdır. Bu halda, yenidən işlənməyə sərf olunan resurslar minimal, müvəffəqiyyəti isə əhəmiyyətli ola bilər.
