Mühasibat uçotunun inkişaf mərhələləri (16-cı hissə)

posted in: muhasibat, Xəbər | 0
birbank biznes

Mühasibat uçotu – inkişaf mərhələləri (16-cı hissə)

15-ci hissəyə nəzər yetirmək üçün keçidə daxil olun


inventarlaşdırma, Mühasibat uçotu,Toskaniya məktəbi. Mühasibat nəzəriyyəsinin hüquqi istiqamətinin banisi F. Marçi (1822-1871-ci illər) olub. Marçi müəssisələrdə şəxsləri dörd qrupa ayırırdı:

1) agentlər (maddi məsuliyyətli şəxslər);

2) müxbirlər (hesablaşmalar aparılan şəxslər);

3) administratorlar;

4) sahibkarlar.

Hər qrupa uyğun ayrı-ayrı hesablar. Müəssisə ilə bağlı bütün şəxslər müəyyən hüquqi münasibətdədirlər və onların mənası uçotda açıqlanmışdır. Təsərrüfat həyatının hər bir faktı təsərrüfat prosesinin iştirakçıları arasında hüquqi münasibətlərin dəyişməsinə gətirib çıxarır. Ona görə də müəssisənin hüquqi strukturu onun iqtisadi vəziyyətini müəyyən edir. İdarədə mərkəzi fiqur administrator sayılırdı, bütün təsərrüfat əməliyyatları onun hesabından həyata keçirilirdi. Marçi fərdiləşdirmənin tərəfdarı idi – hər bir hesabın arxasında bir şəxs dayanırdı. Bu yanaşma böyük müəssisələrdə özünü doğrultdu. Lakin sahibinin bütün funksiyaları yerinə yetirdiyi kiçik firmalarda Marçı, mülkiyyətçinin öz funksiyalarını mühasibat obyektlərinin layihələndirməsi ilə bağlı vəziyyəti izah edərək, personifikasiyadan (fərdiləşdirmədən) istifadə etməyi təklif etdi.

Toskaniya məktəbinin digər iri nümayəndəsi loqismoqrafın yaradıcısı  D. Çerboni idi. Çerboni üçün mühasibat uçotu – inzibati funksiyalar və inzibati tədbirlər elmidir. Bununla da mühasibatlıq hüququn bir hissəsi kimi nəzərdən keçirilirdi.

Onun təlimi mühasibat aparatının hesablarının və strukturunun iyerarxik ardıcıl fərqləndirilməsini nəzərdə tuturdu və bu struktur müəssisənin özünün təşkilati quruluşuna uyğun olmalıdır. Çerboni iddia etdi ki, hesabdarlıq bir elm olaraq, bütün həcmdə təsərrüfatın aparılmasını nəzərdən keçirərək, biznes idarəçilərinin və agentlərin məsuliyyətinin müxtəlif dərəcələrinə əsaslanan normaları müəyyənləşdirir.

Loqismoqrafiyada Çerboni hesabdarlıq nəzəriyyəsi və formasını fərqləndirirdi. Nəzəriyyənin əsasında iki prinsip dururdu: fərdi şəxsiyyət – hər bir hesabın arxasında şəxs və ya şəxslər qrupu dayanırdı və dualistlik – mülkiyyətçinin hesabının balansı agentlərin və müxbirlərin ümumi hesablarının balansına bərabərdir.

Cherboni qeyd edirdi ki, logismoqrafiyanın mənası hesabların ardıcıl fərdiləşdirilməsindən ibarətdir. Mühasibat uçotunun məqsədi təsərrüfat agentlərinin və müxbirlərinin fəaliyyətinə nəzarət etməkdir. Elmin predmeti fiziki və hüquqi şəxslərin hüquq və öhdəlikləridir, metodu isə qeydiyyatdır. Bütün təsərrüfat əməliyyatları üç qrupa bölünür:

1) müxbirlərlə hesablaşmaları əks etdirən hüquqi əməliyyatlar;

2) mülkiyyətin tərkibində daxili dəyişikliklərə gətirib çıxaran statistik əməliyyatlar;

3) müəssisənin sahibi ilə hesablaşma məbləğinin dəyişdirən iqtisadi əməliyyatlar.

Çerboni təsdiq edirdi ki, mühasib qanunları yaratmır, onları açır. Bu qanunların məntiqi mühasibatlıq qeydləri qanunlarının məntiqini diktə edir. Hüquqi olaraq çıxış edən münasibətlər idarəetmə məqsədlərindən ayrılmaz olan uçot predmeti kimi çıxış edir.

U.D. Çerboninin çoxlu ardıcılları olub: loqismoqrafiyanı inkişaf etdirən K. Çerboni, D. Rossi, K. Bellini, F. Banalumi, D. Massa, E. Mondini, A. Sanvinetti, V. Citti.


17-ci hissəyə nəzər yetirmək üçün keçidə daxil olun


TELEGRAM KANALIMIZA ÜZV OLUN


Ən son mühasibat xəbərlərini qaçırmaq istəmirsinizsə, bu linkə daxil olaraq XƏBƏRLƏRƏ ABUNƏ OLUN

Mühasibat, Audit və Kadr Xidmətləri üçün linkə daxil olun

Mühasibat sahəsində ən son iş elanları və xəbərlərini izləmək üçün linkə daxil olaraq qrupumuza üzv olun

Print Friendly, PDF & Email