Mühasibat uçotu - inkişaf mərhələləri (30-cu hissə)

Oxunma sayı: 134

Mühasibat uçotu – inkişaf mərhələləri (30-cu hissə)
29-cu hissəyə nəzər yetirmək üçün keçidə daxil olun

XX əsrdə Almaniyada uçot

Zommerfeld, eudinamik balansında, Bidermann tərəfindən verilən balansın şərhi ilə Şmalenbax fikirlərinin sintezinə can atırdı: balansın obyekti pul dövrü hesab olunurdu: pullar-ehtiyatlar-hazır məhsullar-realizə-pullar.

Demək olar ki, bütün alman tədqiqatçıları uçotun əsasını balans hesab edirdilər. Valbax uçotun əsasında hesabın dayandığını düşünürdü. Hesab real dünyanı əks etdirirdi, onun kəmiyyət ölçüsünü verirdi və insanların qarşılıqlı əlaqələrini açırdı.

Toms hərəkəti onu yaradan səbəblərdən asılı olaraq öyrənən kinetik mühasibatlıq yaratmışdı. Tomsun yaratdığı hesab matrisası hesabat dövründə müəssisənin vəsaitlərinin dövriyyəsini əks etdirmək, qarşılıqlı əlaqələri açmaq, xətti əmsalları hesablamaq imkanı verirdi. Hesabların matrisanın müəllifini mühasibat uçotu mövzusunu dəyərlər və pul axını kimi başa düşməyə vadar etdi. Beləliklə, matrisa müəssisənin həyat qabiliyyətini açıqladığı şahmat balansını təqdim edirdi. İqtisadi güc isə rentabellikdən daha vacib amil kimi qiymətləndirilirdi.

Alman məktəbi hesabdarlıq formalarının inkişafına böyük töhfələr verib: kartoçka formaları və surətçıxarma. 1905-ci ildə V. Bax hintz hesabdarlığının kartoçka formasını yaratmış və xronoloji qeydiyyat prinsipini tamamilə bərpa etmişdir. Fortştritt (müvəffəqiyyət) forması xəttkeş ilə bərkidilmiş xüsusi taxtanı bildirirdi. Bu taxtaya iki hesab qoyulurdu, üstündən isə jurnal, beləliklə də eyni vaxtda üç qeyd aparılırdı. Bu prinsip fortşritt şəklində istifadə olunan sənədləri əlfəcinləmək üçün analoji aparatın istifadəsinə əsaslanan ruf formasında inkişaf etmişdir. Burada hesablar orijinal sayılırdı, surəti isə jurnal. Günün sonunda iş əməliyyatları jurnal üzrə yenidən hesablanırdı (məbləğlər eyni provodkalar üzrə qruplaşdırılırdı) və bu əsasda balans tərtib edilirdi.

Beləliklə, xronoloji qeydin rolu yüksəlirdi. Definitif (yekun) forması daha geniş yayılmışdır. Bu forma ruf (zəmanətli öhdəlik) formasının mürəkkəb təsərrüfatların iş şəraitinə praktiki uyğunlaşdırılmasına əsaslanırdı. O, sənədlərin möhkəmləndirilməsinin daha rahat sistemindən istifadə edirdi. Oda, ayaq, şabor oxşar formalar idi. Kartoçkaların və kopyaların yayılması jurnalı nəinki məhv etmədi, həm də hesablar üzrə müxtəlifliyə nəzarət məqsədləri üçün onun aparılmasının zəruriliyini təsdiq etdi. Məsələ nəyin orijinal, nəyin kopya, hesab və ya jurnal hesab olumasına aparıb çıxarırdı. Kartoçka formalarından başqa kitab formaları da mühafizə olunurdu. Lakin heç bir forma təmiz şəkildə tətbiq olunmurdu, onların hamısı kompleks şəkildə istifadə olunurdu.

Beləliklə, alman mühasibat məktəbi hesablama texnikasının inkişafı, hesablama kart formalarının yaradılması, xronoloji yazının (jurnalın) uçotundan çıxarılması, riyazi və statistik metodların yayılması, hesab planlarının unifikasiyası sahəsində böyük xidmətlər göstərmişdir. Alman alimləri sənədlərdə və qeydlərdə, yəni, uçot qaydasında mühasibat uçotunun mənasını görürdülər. Formallaşdırılmış prosedur müxtəlif həllərin sintezinə yol açırdı. Çünki bu cür həllərin hər biri ümumi universal prosedurun özəl hadisəsi idi. Mühasibat modelləşdirilməsi öz başlanğıcını alman məktəbindən götürmüşdür.