Mühasibat uçotu: təşəkkül və inkişafı (8-ci hissə)

posted in: muhasibat, Xəbər | 0
birbank biznes

Mühasibat uçotuMühasibat uçotu: təşəkkülü, inkişafı və təşkilatların idarə olunmasında onun müasir rolu (8-ci hissə)

7-ci hissəni oxumaq üçün keçidə daxil olun.

Besta mühasibat uçotuna iqtisadi (təsərrüfat) nəzarət vasitəsi kimi baxırdı. Hesab edirdi ki, mühasibat uçotu dəyərlərin hərəkətini öyrənir və bu təsərrüfat agentlərinin rəhbərliyi, idarə edilməsi və nəzarəti ilə bağlıdır. Besta da D. Rossi kimi, nəzarəti ilkin, cari və növbəti hissələrə ayırırdı. Hal-hazırda nəzarət növlərinin oxşar təsnifatından istifadə olunur. Bundan başqa, Besta hesablama formalarının dörd sistemini ayırıb:

1) əmlakın uçotunun əsasını təşkil edən patrimonial;

2) əsasında smeta duran maliyyə;

3) saxlama üçün alınmış başqasının əmlakının uçotunu daxil edən depozit;

4) müqavilə, müqavilələrdən irəli gələn öhdəlikləri və onların yerinə yetirilməsini nəzərə almaq üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Besta, hesabların təsnifatını aşağıdakı xüsusiyyətlərə görə hazırlamışdı:

1) registr üzrə (kitab və kartoçka üzrə);

2) qeydiyyatın xarakterinə görə (sadə və ya ikili);

3) hesablarda qeydlərin yerinə yetirilməsi üsulu (əməliyyatın mətnini əks etdirən təsviri və sinoptik, yazının xarakteri onun yeri və rekvizitləri ilə müəyyən edilmişdir).

Bestanın təklif etdiyi sinoptik uçot qeydiyyatı təsnifatda öz növbəsində sadə xronoloji və sistematik qeydləri birləşdirən sadə sinoptik və sinxronikalara bölünür. Əsas etibarilə, Bestanın elmi tədqiqatları mühasibat uçotunun müasir formalarının formalaşdırılmasının əsasını təşkil etmişdir: jurnal-orderia, memorial-orderia və bir-birindən istifadə olunan uçot registrlərinin tərkibinə görə fərqlənən digər formalar və bütün hərəkət üzrə uçot-analitik informasiyanın hərəkətinin ardıcıllığı: ilkin sənədlərdən mühasibat hesabatlarınadək.

Dzappanın elmi nəzəriyyəsinə əsasən:

1) balansa yerləşdirilmiş obyekt öz-özlüyündə götürüləndən daha informativdir. Yəni, balans elementlər arasında informasiya əlaqələrini əks etdirir;

2) aktiv müəssisənin vəsaitləri deyil, mənfəət əldə etmək üçün nəzərdə tutulmuş ehtiyatlar, yəni, iqtisadi səmərənin əldə edilməsi gözlənilməyən əmlak aktiv deyil və balansa daxil edilə bilməz. Mənfəət və zərər haqqında hesabatda əks olunmalıdır.

Qeyd etmək lazımdır ki, italyan alimi Cino Dzappa tərəfindən əldə edilmiş nəticələrin unikallığı, əslində, ilk dəfə sistemin ən əhəmiyyətli xüsusiyyətlərindən birini təsvir edərək, balansın öyrənilməsinə sistemli yanaşma tətbiq etməkdən ibarətdir.

1950-ci ildən bu günə qədər olan dövrü əhatə edən və “müasir” adını almış mühasibat uçotunun inkişafının altıncı tarixi mərhələsi tətbiqi iqtisad elmində “mühasibat uçotu” və “mühasibat hesabatı” sistemində kəmiyyət dəyişikliklərinin daha da toplanması ilə səciyyələnir. Qeyd olunan mərhələdə mühasibat uçotu nəzəriyyəsinin və metodologiyasının daha da inkişaf etdirilməsi, mühasibat uçotunun analitik informasiya ilə təmin edilməsinin inkişaf etdirilməsi, yeni informasiya texnologiyalarının, mühasibat uçotu proqramlarının (1C-Mühasibatlıq, Best, Galaxy və s.) və idarəetmə uçotu proqramlarının (SAP, AXART, ORACLE və s.) inkişaf etdirilməsi və tətbiqi davam etdirilir.

Beləliklə, iqtisadi inkişafın müasir mərhələsində Mühasibat uçotu bir tərəfdən digər iqtisadi elmlərlə, məsələn, siyasi iqtisadiyyat, makro – və mikroiqtisadiyyatla, nəzəri və metodoloji əsasları olan iqtisadi elm kimi formalaşmışdır. Təşkilatın iqtisadiyyatının idarə edilməsi sistemində mühasibat uçotunun müasir rolu da qəti şəkildə müəyyən edilmişdir.

7-ci hissəni oxumaq üçün keçidə daxil olun.


TELEGRAM KANALIMIZA ÜZV OLUN


Ən son xəbərləri qaçırmaq istəmirsinizsə, bu linkə daxil olaraq XƏBƏRLƏRƏ ABUNƏ OLUN.
“Mühasibat, Audit və Kadr Xidmətləri“ üçün linkə daxil olun.
Mühasibat uçotu
Print Friendly, PDF & Email