12 əsas iqtisadi anlayış (I hissə)
- İqtisadiyyat iki əsas istiqamətə malikdir – mikroiqtisadiyyat və makroiqtisadiyyat.
- Təklif və tələbat qanunu – iqtisadiyyatın təməlidir.
Hər hansı bir məhsulun tədarükündə artım müşahidə olunanda onun qiyməti aşağı düşür və hər dəfə mala tələbat artdıqda isə qiymət yüksəlir. Beləliklə, sizdə buğda istehsalı həddən ziyadə yüksəldikdə, qida ərzaqları məhsullarının qiyməti aşağı düşməlidir. İstehsal aşağı düşdükdə isə əksi baş verir.
-
Faydalılıq limiti.
Sizdə hər dəfə hər hansı bir şeyin miqdarı artdıqda, onun istifadə imkanları azalır. Məsələn, 300 manatlıq aylıq maaşınıza 100 manatın əlavə olunması, sizi ayda 1000 manatlıq qazancınızdan daha çox xoşbəxt edəcəkdir. Bu, məhsulların qiymətinin yaranmasında geniş istifadə olunur.
-
Ümumdaxili məhsul (ÜDM)
ÜDM iqtisadiyyatın həcminin əsas ölçüsüdür. O, bütün insanların gəlirlərinin cəminə və ya bu ölkədə istehsal olunan bütün malların və xidmətlərin bazar dəyərinin cəminə bərabərdir. Məsələn, dünyanın ən böyük iqtisadiyyatı olan ABŞ, 21 trilyon dollar səviyyəsində ÜDM-ə malikdir. Bu isə o deməkdir ki, ABŞ-da hər il 21 trilyon dollarlıq məhsullar və xidmətlər istehsal olunur.
-
İqtisadiyyatın artım templəri
İqtisadi artım, ümumiyyətlə, ÜDM həcminin artım templəri, adambaşına düşən məhsul artımı templəri və iqtisadiyyatın əsas sahələrinin istehsalının artım templəri ilə ölçülür. İqtisadi artım nisbətləri əvvəlki və gələn il üçün faiz nisbətində məlumatlar əsasında hesablanır.
-
İnflyasiya
Yəqin ki, siz əksər ərzaq məhsullarının qiymətlərinin əvvəlki illərə nisbətən daha yüksək olduğuna diqqət yetirmisiniz. İnflyasiya (faizlərlə ölçülür) – bu, “iqtisadi tərəzidir”, keçən illə müqayisədə mal və xidmətlərin ümumilikdə nə qədər bahalaşdığını göstərir. İnkişaf etmiş ölkələrdə illik inflyasiya təxminən 2% təşkil edir ki, bu da mal və xidmətlərin orta hesabla qiymətinin hər il 2% yüksəlməsinin göstəricisidir. Mərkəzi bankların başlıca rolu inflyasiyanı tənzimləməkdən və onu aşağı səviyyədə saxlamaqdan ibarətdir (lakin, mənfi dəyərlərdə deyil).
