611-ci “Sair əməliyyat gəlirləri” hesabı üzrə uçot

posted in: Xəbər | 0

Hesablar planının 611 saylı hesabı

Sair əməliyyat gəlirləri Hesablar Planının  eyni adlı 61-ci maddəsi üzrə aşılan 611-ci hesabda uçota alınır. Bu maddə mühasibat uçotu subyektinin əməliyyat fəaliyyəti zamanı torpaq, tikili, avadanlıqlarının və digər uzunmüddətli aktivlərinin satışından, yenidən qiymətləndirilmədən, aktivlərin əvəzsiz əldə edilməsindən, cərimələr, digər oxşar ödənişlərin alınmasından, ümidsiz borcların, silinmiş ehtiyatların bərpasından, keçmiş illər, məzənnə fərqləri üzrə yaranmış gəlirlərinin hərəkəti barədə ümumiləşdirilmiş məlumatları əhatə edir.

611-ci “Sair əməliyyat gəlirləri” üzrə subhesabların açılması, müxabirləşmələrin verilməsi AR MN kollegiyasının Q-01 №-li “Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları”  ilə tənzimlənir.

Gəlir hesabı olan 611-ci “Sair əməliyyat gəlirləri” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:

Sair əməliyyat gəlirlərinin 611-ci hesab üzrə uçotu və açılan subhesabların siyahısı

Mühasibat xidmətləri

Aktivlər əvəzsiz alındıqda yaranan sair əməliyyat gəlirləri ilə bağlı müxabirləşmələr

“A” MMC “B” MMC-dən əvəzsiz, yəni hər hansı ödəniş etmədən qeyri-maddi aktiv əldə etmişdir. Quraşdırılma ilə bağlı olaraq “A” MMC digər “C” MMC-ə 750 manat ödənilib. Həmin qeyri-maddi aktivə bazar qiyməti tətbiq edilərək 3100 manat müəyyən edilib.

Sıra №-si Əməliyyatın adı Debet Kredit Məbləğ (AZN)
1 Əvəzsiz əldə edilən Qeyri-maddi aktiv gəlir kimi tanındıqda 103 – Qeyri-maddi aktivlərlə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması 611 – Sair əməliyyat gəlirləri 3100.00
2 Quraşdırma xərcləri kapitallaşdırıldıqda 103 – Qeyri-maddi aktivlərlə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları 750.00
3 Kapitallaşdırılmış Qeyri-maddi aktiv istismara verildikdə 101 – Qeyri-maddi aktivlərin dəyəri 103 – Qeyri-maddi aktivlərlə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması 3850.00
4 Gəlir kimi tanınan Qeyri-maddi aktiv Ümumi mənfəətə bağlandıqda 611 – Sair əməliyyat gəlirləri 801 – Ümumi mənfəət (zərər) 3100.00

Aktivlər itirildikdə yaranan sair əməliyyat gəlirləri üzrə mühasibat yazılışları

“A” MMC-də aparılan audit yoxlaması zamanı müəssisəyə məxsus balans dəyəri 2800 manat, yığılmış amortizasiya məbləği 560 manat olan qeyri-maddi aktivin uçot sənədlərində qeyd olunmasına baxmayaraq, real olaraq mövcud olmaması, itməsi halı aşkarlanıb. Auditor bunun səbəbini işçinin məsuliyyətsiz yanaşması kimi qiymətləndirmiş, həmin işçi ona qarşı qaldırılan bütün iddiaları qəbul etmişdir. Bu zaman, qeyri-maddi aktiv işçinin hesabına aid edilmiş, onun əməkhaqqısından tutulmuşdur. “A” müəssisəsi üçün bu əməliyyat qeyri-maddi aktivin təqdim olunması kimi hesab edilmişdir.

Sıra №-si Əməliyyatın adı Debet Kredit Məbləğ (AZN)
1 Əskik gələn Qeyri-maddi aktiv balansdan çıxarıldıqda (balans dəyəri ilə) 731 – Sair əməliyyat xərcləri 101 – Qeyri-maddi aktivlərin dəyəri 2800,00
2 Yığılmış amortizasiya silindikdə 102 – Qeyri-maddi aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri 731 – Sair əməliyyat xərcləri 560,00
3 Qeyri-maddi aktiv müəssisənin işçisinə təqdim edildikdə 217 – Digər qısamüddətli debitor borcları 611 – Sair əməliyyat gəlirləri 2240,00
4 Təqsirkar şəxsin əməkhaqqısından tutulma edildikdə 533 – Əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə olan borclar 217 – Digər qısamüddətli debitor borcları 2240,00
5 Gəlir kimi tanınan Qeyri-maddi aktiv Ümumi mənfəətə bağlandıqda 611 – Sair əməliyyat gəlirləri 801 – Ümumi mənfəət (zərər) 2240,00
6 Qeyri-maddi aktivin qalıq dəyəri xərcə silindikdə 801 – Ümumi mənfəət (zərər) 731 – Sair əməliyyat xərcləri 2240,00

Aktivlərin satışından yaranan sair əməliyyat gəlirləri ilə bağlı nümunələr

 “A” MMC 8600 AZN dəyərində proqram təminatını istifadə etdikdən sonra qalıq dəyərilə “D” MMC-ə satmışdır. Yığılmış amortizasiya məbləği 860 manat olmuşdur. Proqram təminatının satış qiyməti 8200 AZN təyin edilmişdir.

Sıra №-si Əməliyyatın adı Debet Kredit Məbləğ (AZN)
1 Qeyri-maddi aktiv satıldıqda (balans dəyəri ilə) 731 – Sair əməliyyat xərcləri 101 – Qeyri-maddi aktivlərin dəyəri 8600.00
2 Yığılmış amortizasiya silindikdə 102 – Qeyri-maddi aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri 731 – Sair əməliyyat xərcləri 860.00
3 Qeyri-maddi aktiv mənfəətlə satıldıqda 217 – Digər qısamüddətli debitor borcları 611 – Sair əməliyyat gəlirləri 8200.00
4 Gəlir kimi tanınan Qeyri-maddi aktiv Ümumi mənfəətə bağlandıqda 611 – Sair əməliyyat gəlirləri 801 – Ümumi mənfəət (zərər) 8200.00
5 Qeyri-maddi aktivin qalıq dəyəri xərcə silindikdə 801 – Ümumi mənfəət (zərər) 731 – Sair əməliyyat xərcləri 7740.00

Artıqgəlmə halı zamanı yaranan sair əməliyyat gəlirləri üzrə nümunələr

“A” şirkətində aparılan audit yoxlaması zamanı balans dəyəri 3800 manat olan qeyri-maddi aktivin artıq gəlməsi halı aşkarlanıb. Həmin qeyri-maddi aktiv müəssisənin gəlirinə aid edilmiş, istismara verilmişdir. İstismara verilmiş qeyri-maddi aktivə hesablanmış amortizasiya məbləği 380 AZN olmuşdur.

Sıra №-si Əməliyyatın adı Debet Kredit Məbləğ (AZN)
1 Artıqgəlmə halı aşkarlandıqda 103 – Qeyri-maddi aktivlərlə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması 611 – Sair əməliyyat gəlirləri 3800.00
2 Kapitallaşdırılmış Qeyri-maddi aktiv müəssisənin balansına daxil edildikdə və istismara verildikdə 101 – Qeyri-maddi aktivlərin dəyəri 103 – Qeyri-maddi aktivlərlə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması 3800.00
3 Amortizasiya hesablandıqda 731 – Sair əməliyyat xərcləri 102 – Qeyri-maddi aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri 380.00

Valyuta məzənnələrində yaranan dəyişikliklərdən əldə edilən sair əməliyyat gəlirləri

“B” MMC daha çox gəlir əldə etmək, əlaqələri genişləndirmək məqsədilə mallarını ixrac edir, yəni ölkə hüdudlarından kənarda da mal satışını həyata keçirir. Malları alan törəmə müəssisə Rusiyada fəaliyyət göstərir, odur ki, malların satış qiyməti dollarla təyin olunub. Maya dəyəri 48000 manat hesablanmış mallar 42000 dollara satılıb. Satış tarixinə 1$=1.70₼ manat olaraq dəyərləndirilib. Ona görə də malların satış qiyməti 71400 manat olmuşdur.

Qeyd: Ödənişin həyata keçirildiyi gün valyuta məzənnəsinə əsasən gələn pulların miqdarında artma yaxud azalma halları müşahidə oluna bilər.

1-ci hal: 1 $ = 1.72 ₼

2-ci hal: 1 $ = 1.67 ₼

Sıra №-si Əməliyyatın adı Debet Kredit Məbləğ (AZN)
1 Satılan malların maya dəyəri nəzərə alındıqda 701 – Satışın maya dəyəri üzrə xərclər 205 – Mallar 48000.00
2 Satıçın həyata keçirilməsi nəticəsində debitor borcları formalaşdıqda 172 Törəmə (asılı) müəssisələrin uzunmüddətli debitor borcları 601 – Satış 71400.00

1-ci hal üzrə görürük ki, dolların məzənnəsi qalxıb. Bu o deməkdir ki, müəssisə mal satışı anına olan məbləğlə ödəniş anına olan məbləğ arasındakı fərq qədər gəlir əldə edib.

1 $ = 1.70 ₼  →  42000 × 1.70 = 71400

1 $ = 1.72 ₼  →  42000 × 1.73 = 72240

Müsbət məzənnə fərqi  →  72240 – 71400 = 840

Sıra №-si Əməliyyatın adı Debet Kredit Məbləğ (AZN)
1 Məzənnə fərqindən gəlir nəzərə alındıqda 172 Törəmə (asılı) müəssisələrin uzunmüddətli debitor borcları 611 – Sair əməliyyat gəlirləri 840.00
2 Satılmış malların əsas məbləği bank hesabına daxil olduqda 223 – Bank hesablaşma hesabları 172 Törəmə (asılı) müəssisələrin uzunmüddətli debitor borcları 72240.00

2-ci hal üzrə görürük ki, dolların məzənnəsi aşağı düşüb. Bu o deməkdir ki, müəssisə mal satışı anına olan məbləğlə ödəniş anına olan məbləğ arasındakı fərq qədər zərər əldə edib.

1 $ = 1.70 ₼  →  42000 × 1.70 = 71400

1 $ = 1.67 ₼  →  42000 × 1.67 = 70140

Mənfi məzənnə fərqi    71400 – 70140 = 1260

Sıra №-si Əməliyyatın adı Debet Kredit Məbləğ (AZN)
1 Satılmış malların əsas məbləği bank hesabına daxil olduqda 223 – Bank hesablaşma hesabları 172 Törəmə (asılı) müəssisələrin uzunmüddətli debitor borcları 70140.00
2 Məzənnə fərqindən zərər nəzərə alındıqda 731 – Sair əməliyyat xərcləri 172 Törəmə (asılı) müəssisələrin uzunmüddətli debitor borcları 1260.00
  1. Əməliyyat
  2. Gəlirləri
  3. Sair
  4. Sair əməliyyat
  5. Sair əməliyyat gəlirləri
  6. Əməliyyat gəlirləri

Xaricdə sərgilərə ödənilən xidmət haqları vergiyə cəlb olunurmu?