Maliyyə hesabatlarının təhlili üzrə iş bir çox tələblərə cavab verməlidir. Maliyyə sənədlərində olan məlumatların istifadəçilərinin dairəsi ciddi analitiklərdən təsadüfi “yenilikçilərə” qədər müxtəlif kateqoriyaları əhatə edir. Onların hamısı təşkilat haqqında bütün məlumatlardan xəbərdar olur və səlahiyyətləri baxımından müxtəlif dərəcədə istifadə edirlər. (mühasibat,muhasibat)
Maliyyə hesabatları iki xarici qrup və bir daxili istifadəçilər qrupu üçün maraq doğurur.
Xarici istifadəçilər:
- Təşkilatın fəaliyyətinə birbaşa maraq göstərən istifadəçilər.
- Dolayısı ilə maraqlı olan istifadəçilər.
Birinci qrup aşağıdakı xarici istifadəçiləri əhatə edir:
- ilk növbədə, hesabat sənədlərinin tərtibi, vergilərin hesablanması düzgünlüyünü yoxlayan vergi orqanlarının simasında dövlət, hansı ki, vergi siyasətini müəyyən edir;
- kreditin verilməsi və ya uzadılması məqsədəuyğunluğunu qiymətləndirmək, kredit şərtlərini müəyyənləşdirmək, kreditin geri qaytarılmasına dair zəmanətlərin gücləndirilməsi, müştəriyə olan etimadın qiymətləndirilməsi üçün hesabatlardan istifadə edən mövcud və potensial kreditorlar;
- müştəri ilə işgüzar əlaqələrin etibarlılığını müəyyən edən təchizatçılar və alıcılar;
- təşkilatın vəsaitlərinin mövcud və potensial sahibləri öz vəsaitlərinin payının artırılması və ya azaldılmasını müəyyən etməli və təşkilatın rəhbərliyi tərəfindən resursların istifadəsinin effektivliyini qiymətləndirməlidirlər;
- əmək haqqı səviyyəsi və bu təşkilatda iş perspektivləri baxımından hesabat məlumatları ilə maraqlanan xarici işçilər.
Maliyyə hesabatlarının xarici istifadəçilərinin ikinci qrupu isə bunlardır. Təşkilatın fəaliyyətində bilavasitə maraqlı olmayanlar, lakin hesabatlılığın öyrənilməsi, hesabat istifadəçilərinin birinci qrupunun maraqlarını qorumaq üçün lazımdır. Bu qrupa daxildir:
- hesabat məlumatlarının investorların maraqlarını qorumaq üçün müəyyən edilmiş qaydalara uyğunluğunu yoxlayan audit xidmətləri;
- hesabatlıqdan istifadə edən maliyyə məsələləri üzrə məsləhətçilər öz müştərilərinə kapitallarını bu və ya digər şirkətə yerləşdirmək barədə tövsiyələr vermək məqsədi ilə;
- hesabatlarda təqdim olunan məlumatları qiymətləndirən qiymətli kağızlar birjaları, hər hansı bir şirkətin fəaliyyətinin dayandırılması barədə qərar qəbul edən, uçot metodlarının dəyişdirilməsi və hesabatların tərtib edilməsi zərurətini qiymətləndirən müvafiq təşkilatların qeydiyyatı zamanı;
- qanunvericilik orqanları;
- müqavilə şərtlərinin yerinə yetirilməsini qiymətləndirmək üçün hesabat məlumatlarına ehtiyacı olan hüquqşünaslar, mənfəətin bölüşdürülməsi və dividendlərin ödənilməsi zamanı qanunvericilik normalarına riayət etmək, həmçinin pensiya təminatı şərtlərini müəyyən etmək;
- icmalların hazırlanması, inkişaf meyillərinin qiymətləndirilməsi və ayrı-ayrı şirkətlərin və sahələrin fəaliyyətinin təhlili, maliyyə fəaliyyətinin ümumiləşdirici göstəricilərinin hesablanması üçün hesabatlardan istifadə edən mətbuat və informasiya agentlikləri;
- statistikaya görə sahələr üzrə statistik ümumiləşdirmələr, habelə sahə səviyyəsində fəaliyyətin nəticələrinin müqayisəli təhlili və qiymətləndirilməsi üçün hesabatlardan istifadə edən dövlət təşkilatları;
- əmək haqqı tələblərinin və əmək müqavilələrinin şərtlərinin müəyyən edilməsi, habelə bu təşkilatın aid olduğu sahənin inkişaf tendensiyalarının qiymətləndirilməsi üçün hesabat məlumatında maraqlı olan həmkarlar ittifaqları.
Daxili hesabat istifadəçilərinə aşağıdakılar daxildir:
- təşkilatın ali rəhbərliyi;
- bu hesabatlara əsasən qəbul edilmiş investisiya qərarlarının düzgünlüyünü və kapital strukturunun səmərəliliyini müəyyən edən müvafiq səviyyələrin idarəediciləri dividend siyasətinin əsas istiqamətlərini müəyyən edir, hesabatlılığın proqnoz formalarını təşkil edir və qarşıdakı hesabat dövrlərinin maliyyə göstəricilərinin ilkin hesablamalarını həyata keçirir, digər təşkilatla və ya onun əldə edilməsi, struktur yenidən təşkili imkanlarını qiymətləndirirlər.
