Mühasibat uçotu ilə bağlı 12-ci addım, 1-ci hissə
11-ci hissəni bu keçidə daxil olmaqla oxuya bilərsiniz.
TELEGRAM KANALIMIZA ÜZV OLUN
Amortizasiya ayırmaları metodları
Amortizasiya barədə yazının əvvəlki hissəsində məlumat vermişdik. Bu yazıda amortizasiya ayırmaları metodları barədə danışacağıq.
Amortizasiya ayırmaları metodları: xətti, sürətli-kumulyativ, qalığın azalması metodu, məhsulun həcminə mütənasib metod. Bu metodları bilmək bu gün çox aktualdır. Əgər, SSRİ dövründə sakitcə oturub yalnız bir – xətti metoddan istifadə edirdiksə, bu gün müəssisənin fəaliyyətinin nəticələri, deməli həm də büdcəyə ödənilməli olan vergi məbləği amortizasiya metodlarının tətbiqindən asılıdır.
1. Bərabər ödəniş metodu: Aşınma xərcləri əsas vasitənin xidmət göstərdiyi bütün dövr üzrə müəyyən edilir. Aşınma xərcləri il üzrə belə hesablanır:
Məsələn: Müəssisə 20.000 min manat dəyərində avadanlıq alıb, komissiya təxminən 2000 manat məbləğində ləğvetmə dəyərini müəyyənləşdirib, avadanlığın işləmə müddəti texniki sənədləşdirməyə görə 10 il müəyyən edilib.
İlkin dəyər – ləğvetmə dəyəri
Xidmət müddəti
Bu formul üzrə hesablayırıq: (20000-2000)/10 il = ildə 1800 və amortizasiyanın aylıq dəyəri müvafiq olaraq 1800/12 ay = 150 təşkil edəcək.
Dəyərin mütənasib xətti silinməsi metodundan, istismar müddəti ərzində hər bir dövrdə əsas vəsaitlərin istifadəsindən əldə edilən gəlirlərin eyni olduğu ehtimalda istifadə edilir.
2. Sürətləndirilmiş amortizasiya metodu: Əsas dəyərlər ilk illərdə sonrakı illərə nisbətən daha çox fayda gətirir. Buna müvafiq olaraq, aşınma xərcləri də faydalı xidmətin ilk illərində son illərdəkinə nisbətən çox olmalıdır. Bu, illər dəyəri və ya kumulyativ metod adlanır. Bu üsul hesablamada bir məxrəc olan hər hansı bir obyektin xidmət ömrünün cəmi ilə müəyyən edilir. Hesablayıcıda isə obyektin həyatı başa çatana qədər qalan il nömrələri (tərs qaydada) yerləşir.
Məsələn: Yük avtomobilinin xidmət müddəti 5 il təşkil edir. Dəyəri 10.000 manat, təxmini silinmə dəyəri 1000 manatdır. Nömrələrin cəmi, yəni, istismar illəri 15 (ümumi sayı) təşkil edəcək.
1+2+3+4+5 = 15 Kumulyativ rəqəmi tapmaq üçün formul: S=N x(N+1)/2.
Burada: S – rəqəmlərin məbləği; N – faydalı xidmət müddətidir.
Sonra hər bir fraksiyanı 9000 (10000-1000) bərabər bir aşınma dəyərinə vuraraq, illik məbləği müəyyənləşdiririk: 5/15; 4/15; 3/15; 2/15; 1/15.
Yəni, 1-ci il: ilkin qiymət 10000. İllik aşınma xərci 5/15 x 9000 = 3000
2-ci il: ilkin qiymət 10000. İllik aşınma xərci 4/15 x 9000 = 2400
3-cü il: ilkin qiymət 10000. İllik aşınma xərci 3/15 x 9000 = 1800
4-cü il: ilkin qiymət 10000. İllik aşınma xərci 2/15 x 9000 = 1200
5-ci il: ilkin qiymət 10000. İllik aşınma xərci 1/15 x 9000 = 600
Sözügedən metodda ən böyük amortizasiya məbləği birinci ildə ödənilir, sonra isə o, ildən ilə azalır.
Amortizasiya sürətinin tezləşdirilməsi üsulundan, ilk növbədə aktivlərin dəyərinin fiziki köhnəlmə prosesindən daha çox yeni texnologiyalı cihazların istehsalı ilə əhəmiyyətli dərəcədə azala biləcəyi hallarda tətbiq edilir. Bu daha çox kompüter texnikası sahəsinə xarakterikdir, belə ki, yeni nəsil kompüterlər, köhnələrin fiziki aşınması başa çatmazdan daha tez istehsal olunur.
Yəni, köhnə kompüterlər mənəvi aşınmaya fiziki aşınmadan daha tez məruz qalırlar. Əsas vəsitənin ilk istismar illərində sonrakı illərə nisbətən daha çox gəlir gətirməsi, kumulyativ metoddan istifadənin lehinə olan amillərdəndir, belə ki, ilkin istismar dövründə obyektin təmirinə və texniki xidmətinə də daha az xərc çəkilir.
Mühasibat sahəsində ən son iş elanları və xəbərlərini izləmək üçün linkə daxil olaraq qrupumuza üzv olun.
Ən son mühasibat xəbərlərini qaçırmaq istəmirsinizsə, bu linkə daxil olaraq XƏBƏRLƏRƏ ABUNƏ OLUN.
Mühasibat, Audit və Kadr Xidmətləri üçün linkə daxil olun.
