Mühasibat uçotunun təhlili və auditi (II hissə)
Vergi uçotunun təhlili çərçivəsində əsas, əməkhaqqı vergilərinin, sığorta haqlarının hesablanması yoxlanılır. Qiymətləndirmə kompleks və lokal ola bilər. Sonuncu halda vergi uçotunun konkret sektoru təhlil edilir. Sadə bir nümunə – hesablamanın, ƏDV-nin ödənilməsinin, çıxılmaların alınmasının düzgünlüyünün yoxlanılmasıdır.
Mühasibat uçotunun təhlilinin xüsusiyyətləri
Uçotun təhlili tam dəyərli (hətta bir sektorla məhdudlaşdırılmış) audit yoxlamasından az vaxt tələb edir. O, tez və lazımsız xərclər olmadan nəticə əldə etməyə imkan verir. Mühasibat uçotunun vəziyyətinin ekspert qiymətləndirilməsi, müəyyən edilmiş risklərin azaldılması üzrə konkret tövsiyələr effektiv idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsinin mümkünlüyünü təmin edir.
Təhlil auditdən ucuz başa gəlir. Bu, xidmətin spesifikliyi ilə bağlıdır. Sənədlərlə və məlumatlarla işləmək formatına, autsorser zəmanətlərinə gəldikdə isə, onlar auditi apararkən istifadə olunan və audit zamanı təqdim edilənlərlə eynidir.
Auditor yoxlaması: əsas vəzifələr
Nəzarət metodu kimi audit hər yerdə istifadə olunur. O, daxili və kənar, məcburi, təşəbbüslü, kompleks və tematik ola bilər. Mühasibat uçotunun, vergi uçotunun ən tələb olunan auditi bir neçə məqsədi güdür. Sözügedən xidməti bundan ötrü sifariş verirlər:
- məlumatların təsdiqi (audit şirkətin hesabatlarının etibarlılığının dərəcəsini müəyyən etməyə imkan verir);
-
qüvvədə olan qanunvericiliyə riayət olunmasına nəzarət (bütövlükdə mühasibat uçotu, vergi uçotu, uçot siyasəti, inventar, əsas vəsaitlərin, aktivlərin, öhdəliklərin uçotu və s. tənzimləmə tələblərinə uyğunluğu yoxlanılır);
- aktual vergi risklərinin müəyyən edilməsi və onları minimuma endirmək yollarını tapmaq;
- ehtiyat vəsaitlərin axtarışı (bu yoxlama istifadə olunmayan ehtiyatları, azalmalı olan xərcləri müəyyən etməyə imkan verir).
Auditin fokus nöqtələri
Auditor yoxlamasının obyektləri onun keçirilməsinin məqsədləri ilə müəyyən edilir. Məcburi yoxlama zamanı, məsələn, bu mühasibat uçotu (bütövlükdə) və sifarişçi-şirkət tərəfindən formalaşdırılan hesabatlılıqdır. Təşəbbüslü yoxlamalar zamanı vergi uçotu, mühasibat uçotu, öhdəliklərin, aktivlərin inventarlaşdırılması, uçot siyasətinin tətbiqi, ilkin sənədlərin saxlanılması sistemi, kontragentlərlə qarşılıqlı hesablaşmalar, nəzarət olunan sövdələşmələrin rəsmiləşdirilməsi və s. yoxlanıla bilər.
Həmçinin yoxlamanın fokus nöqtəsi kimi konkret vergi rejimi çərçivəsində uçot da ola bilər. Bu, bir neçə fəaliyyət növünü həyata keçirən şirkətlər üçün xüsusilə aktualdır. Bu ya digər kriteriyalar üzrə uçot sadə deyil, spesifikdir. Bir çox hallarda səhvlər bütövlükdə sahibkarlıq fəaliyyətinə aid olan xərclərin (konkret fəaliyyət növünə bağlı olmadan) əks etdirilməsində yaranır.
