Oxucuları öz qazanc strategiyalarını dünyanın ən uğurlu investorlarının qazanc qaydaları ilə müqayisə etməyə dəvət edirik. Bu buraxılışın qəhrəmanı – 13 il ərzində “Fidelity Magellan Fund” fondunun aktivlərini 18 milyon dollardan 14 milyard dollara kimi artırmağı bacaran Piter Linçdir.
İnkişaf etməkdə olan bazarlar
Əgər siz nkişaf etməkdə olan bazarları araşdırsanız, belədə onların bəzilərində aşağı P/E (qiymət/gəlir) malik iri şirkətlər tapa bilərsiniz. Mən onları tövsiyə etmirəm. İnkişaf etməkdə olan bazara daxil olmaq və orada ikinci növdən olan şirkət və ya hətta real şlak almağa gərək yoxdur. Bunu etmək, həqiqətən axmaqlıq olardı. Lakin Con Templton (amerikalı investor və filantrop) reallıqda necə uğur qazanmışdı? O, inkişaf etməkdə olan bazarlardan ancaq əla şirkətləri satın alırdı. O, Yaponiyada səhmlər aldıqda, həmin vaxt oranın bazarı inkişaf etməkdə olan bazar idi.
Boş yerə qorxu haqqında
Səhvlər etməyin: korreksiyası ürpərtici təcrübə ola bilər. İnsanlar iqtisadiyyata, öz portfellərinə və sərmayə qoyduqları şirkətlərə inamlarını itirirlər. Bu göy üzünü qaraltmaqda olan yaxınlaşan fırtınaya oxşayır. Beləliklə də qorxu ayaq basır. Əgər bizə “bazarın” enmə və qalxmalarını izləməyə imkan verən “Dow”, “S&P500” və digər bu kimi indekslər olmasaydı, korreksiyalarla bağlı problmlərimiz də olmazdı. Bilirsinizmi ki, Nyu-York bond bazarında istənilən ildə orta səhmlərin ən yüksək və ən aşağı qiymətləri arasında diapazon nə qədər olur? Əlli faiz. Beləliklə, səhmlərin əksəriyyəti pik nöqtədən çöküşə qədər heç bir müdaxilə belə olmadan hər il tərəddüd edir.
Korrupsiyaya ən az və ən çox məruz qalan ölkələr hansılardır?
İnam barədə
“İnam və investisiya məsələləri adətən birlikdə müzakirə edilmir, lakin, sonuncunun müvəffəqiyyəti birincinin möhkəmliyindən asılıdır. Balans və “qiymət/mənfəət” əmsalı üzrə dünya miqyaslı mütəxəssis ola bilərsiniz (P/E), ancaq, inam olmadan mətbuatda həyəcanverici başlıqlara uymamaq çətindir. Aktivləri yaxşı bir qarşılıqlı fonda yatırmaq mümkündür, amma, inamı olmayan bir şəxs onları qorxu zirvəsində dərhal satacaq, şübhəsiz ki, qiymətlər də aşağıya enəcəkdir”.
Axmaqlar barədə
“Əgər biznesin mahiyyətini anlyırsansa, onda şirkətlərin vəziyyətini dəyərləndirmək daha asandır. Məhz, bu səbəbdən mən rabitə peyklərindən və fiber optikdən daha çox motel şəbəkələrinə investisiya yatırmağı üstün tuturam. Şirkət nə qədər sadədirsə, bir o qədər mənim xoşuma gəlir. Deyəndə ki: “bu satış nöqtəsini istənilən bir axmaq idarə edə bilər” – mən bu deyimi müsbət olaraq qəbul edirəm, çünki əslində axmağın sükan arxasında olmamasına heç bir zəmanət yoxdur”.
Sərfəli sərmayələr barədə
“Bu, ağır əmək və çeviklik tələb edir. Əgər siz on səhmə diqqət yetirirsinizsə, belədə ola bilsin ki, bir cəlbedici və doqquz ədalətli qiymət tapa biləsiniz. Əgər siz yüz səhmə nəzər yetirirsinizsə, belədə onlarla bu cür səhm tapa bilərsiniz. Siz nə qədər çox şirkəti öyrənirsinizsə, bir o qədər çox imkanlar tapa bilərsiniz”.
Təbii inhisarçılığın tənzimlənməsi
Dərmanlar barədə
“Pasiyentin baxışlarına görə ən yaxşı dərman – xəstəliyi birdəfəyə və həmişəlik sağalda bilən dərmandır. İnvestorun baxışlarına görə isə ən yaxşı dərman – bu pasiyentin dəfələrlə almalı olduğu dərmandır. “Tagamet” belə dərmanlardan idi. Həmin dərman mədə xorasından əziyyət çəkənlərin ağrılarını dərhal yüngülləşdirirdi, amma, elə də uzun müddətə deyil. Bu səbəbdən xəstələr daim həmin dərmandan istifadə etməli olurdular. “Tagamet” dərmanının yaradıcısının benefesiarları isə səhmlərinin qiyməti on dəfəyə yüksələn “SmithKline Beecham” şirkətinin səhmdarları idi”.
Şəxsi simpatiyalar barədə
Piter Linç yalnız alış-veriş etmək xoşunuza gəldiyinə görə, sizin sevdiyiniz mağazanın səhmlərini almağı heç vaxt tövsiyə etməyib. Eləcə də ən sevdiyiniz məhsulu istehsal etdiyinə görə, həmin istehsalçı-şirkətin səhmlərini və ya xoşunuza gələn xörəyi bişirdiyinə görə restoranın səhmlərini almaq lazım deyil.
“Əgər mağaza, məhsul və ya restoran xoşunuza gəlibsə, bu şirkət ilə maraqlanmaq və araşdırma və təhlil etməkdən ötrü siyahıya əlavə etmək üçün yaxşı səbəbdir. Amma bu da səhmlərin alınmasından ötrü kifayət deyil! Onun perspektivləri, maliyyə vəziyyəti, rəqabət mövqeyi, genişləndirilməsi planları və s. haqqında məlumat toplamayana qədər həmin şirkətə heç vaxt pul yatırmayın”.
Mövqelər barədə
“Uzunmüddətli mövqelərdə olmaq daha yaxşıdır. Səhmləri qısamüddətli zaman kəsiyində satmaqla siz ola bilsin ki, pul əldə edə bilərsiniz. Amma bu yalnız 90 faiz olacaq. Uzunmüddətli zaman kəsiyində isə mövqelər on dəfələrlə yüksələ bilər”.
Gələcəkdə mühasib peşəsinin hansı perspektivləri var?
Düzgün an barədə
Bu kitabda işıqlandırılan investisiya prinsiplərindən biri, müvəqqəti çətinliklər və ya fond bazarının ümumi çöküşü ilə qarşılaşdıqları anda güclü şirkətlərin səhmlərini satın almaqdır. Belə hallarda yaxşı şirkətlərin səhmlərinin qiymətləri çox sərfəli ola bilər. İnvestorlar fond bazarının və iqtisadiyyatın gələcəyini, faiz dinamikasını və ya seçimlərin nəticələrini proqnozlaşdırmağa çalışmamalıdırlar. Bu cür proqnozlar verməklə pul qazananlara vəsaitlər sərf etməyə də ehtiyac qalmır. Şirkətlərin biznesinə, onun maliyyə vəziyyətinə və gələcəkdə inkişaf perspektivlərinə aid real faktları öyrənmək lazımdır.
Bütün bunlar investisiyaların rasionallığından danışırsa, bu cür səhmlər alınmalıdır. Ancaq bu yanaşmanın açıq-aşkar olmasına baxmayaraq, bir çoxu fərqli bir şəkildə – poker oyununda olduğu kimi kartlarına baxmayan bir oyunçu təki sərmayə qoyur.
Başlıca sirr barədə
“Düşünürəm, sirr ondadır ki, əgər sizdə çoxlu səhmlər varsa, belədə onların bir hissəsi orta, bir hissəsi isə yaxşı dəyərdə olacaq. Amma əgər onlardan biri və ya ikisi ulduz səhmləri ola bilərsə, onda siz əla ümumi nəticə əldə edəcəksiniz. Düşünürəm ki, bəziləri buna diqqət yetirməlidirlər. Səhmlər yalnız 20-30 faiz yüksəldikdə, bəziləri artıq həmin səhmlərdən xilas olurlar, amma, uduzanlar isə həmin səhmləri saxlayırlar. Bu bir növ alaq otlarının suvarılmasına və güllərin sıradan çıxmasına bənzəyir”.
