Kadr xidmətlərinin inkişaf tarixi (I hissə)

birbank biznes

E.ə. IV əsrdə yaşamış böyük mütəfəkkir dövlətin möhkəmliyinin ən mühüm şərtlərini ifadə edib: “Dövlət quruculuğuna iki şey aiddir: birincisi, vəzifələrin və gələcək vəzifəli şəxslərin müəyyən edilməsi, yəni, onların sayı və vəzifəyə təyin edilməsi üsulunun müəyyən edilməsi; ikincisi, hər bir vəzifənin hansı qanunlarla aparılacağını təyin etmək və bu vəzifələrin sayını və keyfiyyətini müəyyən etmək lazımdır”.

Eramızın əvvəlində Qədim Çində çox güclü seçim məktəbi formalaşmışdı. Konfutsi və onun ardıcılları məmurların və tanınmış təbəqələrin nümayəndələrinin seçim fəlsəfəsini yaratdılar. Bu cür tapşırıqların icrası üçün dövlət katibliklərini, ofislərini, əmrlərini formalaşdıran xüsusi məmurlar korpusu çoxdan formalaşmışdı. Məsələn, Qədim Çinin Sya çarlığında mülki məmurlar və ordu personalını idarə edən belə bir kadr qurumu guanjis idi. Bu idarə kadrların uçota alınması və komplektləşdirilməsinə rəhbərlik edirdi. Bu cür bölmələr gələcək məmurların və hökmdarın digər rəiyyətləri barədə arayışlar hazırlayırdılar. Bəzi hallarda isə həmin məlumatlardan onların özlərinə qarşı istifadə edirdilər.

Xidmət üçün məmur seçiminin əsasını zənginlik və nəcib nəslə mənsub olmaq deyil, şəxsi xidmətlər, ağıl və zəkanın keyfiyyəti təşkil edirdi.

Rusiya dövlətinin ordu personalının şəxsi heyətinin komplektləşdirilməsi, maaşların uçotu məsələləri üzrə fərmanın (hərbi şəxslərin vəzifələri göstərilməklə, mövqelərə təyin edilməsinin hərbi təsviri) verilməsi ilə bağlı ilk qeyd, 1478-ci ilə təsadüf edir. Hərbi funksiyalardan başqa, fərman dövlət aparatının şəxsi heyəti məsələləri üzrə inzibati vəzifələri də yerinə yetirmişdi. Fərmana əsasən qubernatorlar, səfirlər, hakimlər və digər məmurlar təyin olunurdu.

Pyotrun dövründə reqlament – XVIII əsrin ilk rübündə Rusiya dövlətinin qanunvericilik aktları tətbiq olunmuşdu. Onlar I Pyotrun təşəbbüsü və şəxsi iştirakı ilə tərtib olunmuşdular (yeri gəlmişkən, onu Rusiyada ilk rekruter hesab edirlər). Reqlamentlərdə mərkəzi dövlət müəssisələrinin ştatları, strukturu, funksiyaları və fəaliyyət qaydası, mülki və hərbi xidmətdən keçmək qaydası (1720-ci il baş reqlamenti) müəyyən edilmişdi.

Personalın idarə edilməsi tarixi öz başlanğıcını İngiltərədən götürüb, burada bənnalar, dülgərlər, dəri ustaları və digər sənətkarlar gildiyada birləşirdilər (həmkarlar ittifaqlarının ilk qaranquşları), onların səyləri əmək şəraitinin, kollektivlərdə insan münasibətlərinin yaxşılaşdırılmasına yönəldilmişdi. Bu təşəbbüslər XVIII əsrin ikinci yarısı, XIX əsrin əvvəllərində sənaye inqilabının gəlişi ilə əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etmişdi. İstehsal miqyasının yüksəlişi və əmək şəraitinin təmin etmədiyi işçilərin davranışı, təşkilat rəhbərlərini müstəsna olaraq kadrlarla məşğul olacaq mütəxəssisləri işə götürməyə məcbur etdi.


II hissəyə nəzər yetirin


Print Friendly, PDF & Email