Mühasibat balansı üçün labüd olan tələblər
İstənilən mühasibat balansına aşağıdakı müəyyən tələblərin irəli sürülməsi labüddür: düzgünlük (həqiqət), reallıq, tamlıq, ardıcıllıq, aydınlıq. Sözügedən sənədlərin və müvafiq qeydlərin əsasında tərtib olunmuş balans düzgün balansdır. Sənədlər isə öz növbəsində təşkilatın müəyyən dövr üçün təsərrüfat fəaliyyəti ilə bağlı faktları əks etdirir.
Balansın düzgünlüyünün şərtləri- Sənədlərdə balans göstəricilərini əsaslandıran qeydlərin həqiqiliyi.
Balansın reallığı və həqiqiliyi – Birmənalı anlayış deyil. Balans düzgün ola bilər, amma real da olmaya bilər.
Balans dəyərləndirmələri nəzəriyyələri:
Balans dəyərləndirmələri nəzəriyyələri mövcuddur: obyektiv dəyərləndirmələr, subyektiv və kitab dəyərləndirmələri.
Obyektiv dəyərləndirmələr nəzəriyyəsi satış qiymətləri prinsipinə əsaslanır, hansılar ki, təşkilatın əmlakının satışı prosesində balans tərtib olunan zaman dəyərləndirlib.
Subyektiv dəyərləndirmələr nəzəriyyəsi isə təşkilatın mülkiyyətinin qiyməti bilavasitə fərdi şərtlərdən, sözügedən şirkətin hazırda olduğu vəziyyətdən asılı olur. Eyni bir əşya müxtəlif təşkilatlarda fərqli qiymətlərə malik ola bilər.
Kitab dəyərləndirmələri nəzəriyyəsi təşkilatın uçotunda olan vasitələrin dəyərləndirmələrinə müvafiq qiymətə əsaslanır.
Lakin, sadalanan nəzəriyyələrdən heç biri qiymətə dair məsələ barəsində birmənalı cavab verə bilmir. Buna görə balans hesablamalarının hazırda tətbiq olunan müəyyən normativ sənədlərə uyğunluğuna etibar etmək lazımdır.
Balansın reallığı başlıca olaraq təşkilatın vəsaitlərinin likvidliyindən asılıdır. Debitor borclarının likvidliyi debitordan pul vəsaitlərinin alınması imkanları ilə xarakterizə olunur. Beləliklə, balansın həm likvid, həm də qeyri-likvid vəsaitləri (dövriyyədən keçmək qabiliyyəti olmayan) ola bilər.
Balansın reallığı sözügedən şirkətin aktivlərinin “həyat” imkanları ilə xarakterizə olunur.
Balansın tamlığı onun birtipli uçot prinsipləri əsasında qurulması və qiymətlərdən asılı olur.
Balansın ardıcıllığına gəldikdə, bu o deməkdir ki, hər bir növbəti mühasibat balansı, özündən əvvəlki balansdan törəyir (ardıcıllıq dəyərləndirmə metodlarına və balansların tərtib olunması kimi yayılmalıdır).
Balansın aydınlığı – bu onun ayrı-ayrı informasiya istifadəçilərinə əlçatanlığıdır.