Bank hesablaşma hesabları üzrə uçotun əsasları
Bank əməliyyatları müasir dövrdə təşkilatlar üçün gündəlik fəaliyyətin ayrılmaz bir parçası olmuşdur. Peşəmizlə bağlı tez-tez bank hesablaşma hesabına mədaxil, bank hesablaşma hesabından məxaric, müxtəlif yerli və xarici ödənişləri, eləcə də bunlarla əlaqədar olan konvertasiya (nağdsız valyuta mübadiləsi), məzənnə fərqi əməliyyatları, əməkhaqqı köçürmələri və s. həyata keçirməli oluruq. Müəssisəyə məxsus pulların, qiymətli kağızların, digər bu kimi sənədlərin saxlanması üçün bank hesabları böyük əhəmiyyət kəsb edir. Texnologiyanın inkişafı, nəzarət prosesinin təkmilləşdirilməsi nəticəsində vergi ödəyiciləri özlərinə məxsus pul vəsaitlərini kassada deyil, bank hesabında saxlamağa üstünlük verirlər.
Bank hesabları üzrə əməliyyatların (mədaxil yaxud məxaric) uçotu üçün 223 saylı “Bank hesablaşma hesabları” adlı aktiv hesabdan istifadə edilir. Bu hesab mühasibat uçotunun hesablar planının 22 saylı “Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri” maddəsi üzrə açılan hesabdan biridir. Mühasibat uçotu subyektlərində hesabların açılması, müxabirləşmələrin verilməsi AR MN kollegiyasının Q-01 №-li “Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları” əsasında tənzimlənir. 22-ci maddə üzrə aşağıdakı hesablar açıla bilər (Qaydalar/ 24.1).
223 saylı “Bank hesablaşma hesabları” üzrə uçotun tənzimlənməsi
Bu hesabda mühasibat uçotu subyektinin bank hesablaşma hesablarında milli, xarici valyutada olan pul vəsaitlərinin mövcudluğu, hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
Bank hesablaşma hesablarına pul vəsaitlərinin daxilolması Qaydaların 24.13-cü, məxarici 24.14.-cü bəndi əsasında tənzimlənir.
Mühasibat uçotu subyektinin tələblərə əsasən açılan digər bank hesablaşma hesablarına pul vəsaitləri daxil olduqda həmin qaydaların 24.15.-ci, məxaric edildikdə həmin qaydaların 24.16.-cı bəndi tətbiq edilir.
Mühasibat uçotu subyektinin malik olduğu pul vəsaitləri, onların ekvivalentləri üzrə müsbət yaxud mənfi məzənnə fərqinin 223 №-li “Bank hesablaşma hesabları” üzrə tənzimlənməsi həmin qaydaların 24.19-cu bəndinə uyğun həyata keçirilir.
Bank hesabına daxilolma ilə bağlı nümunələr
Nümunə 1: Kassadan bank hesablaşma hesabına mədaxil edildikdə
“A” MMC bank hesablaşma hesabının möhkəmləndirilməsi məqsədilə kassadan 70000 manatlıq vəsaiti müəssisənin bank hesablaşma hesabına köçürmüşdür.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Kassadan bank hesablaşma hesabına pul mədaxil olunduqda | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 221 – Kassa | 70000.00 |
Nümunə 2: Nizamnamə kapitalı ödənildikdə
Hüquqi şəxsi təsis etmək qərarına gələn Əliyev Aydın lazımi qurumlara müraciət edərək “A” MMC-nin dövlət qeydiyyatına alınması prosesini tamamlamışdır. 45000 manat təyin olunmuş nizamnamə kapitalı qısa müddətdən sonra ödənilmişdir.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Nizamnamə kapitalının məbləği təyin olunduqda | 302 – Nizamnamə (nominal) kapitalın ödənilməmiş hissəsi | 301 – Nizamnamə (nominal) kapitalı | 45000.00 |
| 2 | Nizamnamə kapitalı bank hesablaşma hesabına ödənildikdə | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 302 – Nizamnamə (nominal) kapitalın ödənilməmiş hissəsi | 45000.00 |
Nümunə 3: Bank hesablaşma hesabına debitor borcun daxil olması
“A” MMC ofis avadanlıqlarının satışı fəaliyyətini həyata keçirir. ƏDV ödəyicisi olan cəmiyyət anbarındakı 6500 manatlıq malları 8400 manata satmışdır. Malların ödənişi qəbul edilmişdir.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Satılan malların maya dəyəri nəzərə alındıqda | 701 – Satışın maya dəyəri üzrə xərclər | 205 – Mallar | 6500.00 |
| 2 | Satışın həyata keçirilməsi nəticəsində debitor borcları formalaşdıqda | 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları | 601 – Satış | 8400.00 |
| 3 | ƏDV hesablandıqda | 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları | 545 – Digər qısamüddətli öhdəliklər | 1512.00 |
| 4 | Satılmış malların əsas məbləği bank hesabına daxil olduqda | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları | 8400.00 |
| 5 | Satılmış malların ƏDV məbləği ƏDV Depozit hesabına daxil olduqda | 226 – ƏDV-nin Depozit hesabı | 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları | 1512.00 |
| 6 | Daxil olan ödənişə əsasən büdcə qarşısında vergi öhdəliyi yarandıqda (ƏDV) | 545 – Digər qısamüddətli öhdəliklər | 521 – Vergi öhdəlikləri | 1512.00 |
Nümunə 4: Bankdan götürülmüş kreditin bank hesabına daxil edilməsi
“A” MMC istehsal prosesini fasiləsiz şəkildə davam etdirmək üçün pulunun yetərsiz olduğu qənaətinə gəlmişdir. Bankdan 80000 manatlıq kredit götürməklə pulla bağlı problem həll olunmuşdur. İllik faiz dərəcəsi 17%.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Bankdan kredit götürüldükdə | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 501 – Qısamüddətli bank kreditləri | 80000.00 |
Nümunə 5: Avans məbləğin bank hesablaşma hesabına daxilolması
“A” MMC istehsal prosesini fasiləsiz şəkildə davam etdirmək üçün pulunun yetərsiz olduğu qənaətinə gəlmişdir. Məsələni həll etmək üçün daimi müştərisi olan “B” MMC-dən malları təqdim edənədək həmin malların ödənişinin bir qismini avans formasında almışdır. Avans məbləği 20000 manatdır.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Alınmış avans məbləği bank hesablaşma hesabına daxil olduqda | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 543 – Alınmış qısamüddətli avanslar | 20000.00 |
Nümunə 6: Müsbət məzənnə fərqinin bank hesabında uçota alınması
“A” MMC 25 may tarixində 2500 dollar alaraq bankdakı hesablaşma hesabına mədaxil etmişdir. Mədaxil olunan pul bankdakı dollar hesabında saxlanılır. 14 iyun tarixində dolların 900 manatlıq hissəsi satılır.
Alış tarixinə 1 $ = 1.70 ₼
Satış tarixinə 1 $ = 1.73 ₼
Alış tarixinə 2500 dolları manatla ifadə edərək uçota almaq lazımdır.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Alış tarixində dollar manatla uçota alındıqda | 223-2 – Bank hesablaşma hesabları | 223-1 – Bank hesablaşma hesabları | 4250.00 |
Görürük ki, dolların məzənnəsi qalxıb. Bu o deməkdir ki, alış tarixinə olan məbləğlə satış tarixinə olan məbləğ arasındakı fərq qədər gəlir əldə edib.
1 $ = 1.70 ₼ → 900 × 1.70 = 1530
1 $ = 1.73 ₼ → 900 × 1.73 = 1557
Müsbət məzənnə fərqi → 1557 – 1530 = 27
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Dollar satış tarixinə olan məzənnə ilə uçota alındıqda | 223-1 – Bank hesablaşma hesabları | 223-2 – Bank hesablaşma hesabları | 1530.00 |
| 2 | Satış tarixinə məzənnə fərqindən gəlir nəzərə alındıqda | 223-1 – Bank hesablaşma hesabları | 611 – Sair əməliyyat gəlirləri | 27.00 |
Bank hesablaşma hesabı ilə bağlı daha ətraflı məlumat almaq üçün buraya keçid ala bilərsiniz.
