241 saylı “Əvəzləşdirilən vergilər” hesabı üzrə uçot
Əvəzləşdirilən vergilər sizin ödəməli olduğunuz vergidən çıxılan məbləğdir. Əvəzləşdirmə vergi ödəyicisinin vəzifəsi deyil, hüququdur. Bu hüquqdan istifadənin bəlli şərtləri vardır.
241 saylı “Əvəzləşdirilən vergilər” hesabı mühasibat uçotu subyektlərində əvəzləşdirilməli ƏDV və aksiz vergisi üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
Əvəzləşdirilən vergilər üzrə subhesabların açılması, müxabirləşmələrin verilməsi AR MN kollegiyasının Q-01 №-li “Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları” ilə tənzimlənir. Bu qaydaların 26.3-cü maddəsinə əsasən 241 saylı hesab üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
- 241-1 saylı “Əvəzləşdirilən əlavə dəyər vergisi”;
- 241-2 saylı “Əvəzləşdirilən aksiz vergisi”.
Həmin hesablarda:
- mühasibat uçotu subyektinin əldə etdiyi aktivlər və xidmətlər üzrə əlavə dəyər vergisi məbləğlərinin, habelə;
- habelə aksiz vergisi tətbiq edilən məhsul istehsalında istifadə olunan aksiz vergili xammal və materialların əldə edilməsi zamanı həmin xammal və materiallar üzrə hesablanılan aksiz vergisi məbləğlərinin hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
Bu aktiv hesab üzrə tənzimləmələr qeyd edilən Qaydaların 26.4, 26.19, 26.20 bəndləri əsasında aparılır.
241 saylı “Əvəzləşdirilən vergilər” hesabı üzrə uçotun əsasları, əvəzləşdirilən ƏDV məbləği ƏDV öhdəliyindən artıq olduğu hal üçün müxabirləşmə nümunəsi ilə buradan tanış olmaq olar. Digər hallar üçün mühasibat yazılışlarına nümunələr aşağıda verilib.
“Əvəzləşdirilən vergilər” hesabı ilə bağlı müxabirləşmə nümunələri
Mallar (iş, xidmət) alındıqda əvəzləşdirilən ƏDV
ƏDV ödəyicisi olan “A” MMC iyun ayında “B” MMC-dən 83000 manatlıq mal almışdır. Borcun əsas, ƏDV məbləği həmin ay tam şəkildə ödənilmişdir.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Malların alışı həyata keçirildikdə | 205 – Mallar | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 83000.00 |
| 2 | ƏDV hesablandıqda | 241 – Əvəzləşdirilən vergilər | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 14940.00 |
| 3 | Əsas məbləğ ödənildikdə | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 83000.00 |
| 4 | ƏDV məbləği ödənildikdə | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 226 – ƏDV-nin Depozit hesabı | 14940.00 |
| 5 | Əvəzləşdirmə hüququndan istifadə edildikdə | 521 – Vergi öhdəlikləri | 241 – Əvəzləşdirilən vergilər | 14940.00 |
Mallar (iş, xidmət) alındıqda əvəzləşdirilməyən ƏDV
ƏDV ödəyicisi olmayan “A” məhdud məsuliyyətli cəmiyyəti iyun ayında “B” məhdud məsuliyyətli cəmiyyətindən 83000 manatlıq mal almışdır. Borcun əsas, ƏDV məbləği həmin ay tam şəkildə ödənilmişdir.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Malların alışı həyata keçirildikdə | 205 – Mallar | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 83000.00 |
| 2 | ƏDV hesablandıqda | 241 – Əvəzləşdirilən vergilər | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 14940.00 |
| 3 | Əvəzləşdirilməyən ƏDV məbləği malın dəyərinin üzərinə əlavə edildikdə | 205 – Mallar | 241 – Əvəzləşdirilən vergilər | 14940.00 |
| 4 | Əsas məbləğ ödənildikdə | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 83000.00 |
| 5 | ƏDV məbləği ödənildikdə | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 226 – ƏDV-nin Depozit hesabı | 14940.00 |
Debitor borclar kreditor borclarla əvəz edildikdə əvəzləşdirilən ƏDV
“A” MMC 5 ildir ki, “B” MMC ilə qarşılıqlı surətdə mal (iş, xidmət) alqı-satqısı ilə məşğuldur. Vəziyyət elə bir hal aldı ki, tərəflər malların və xidmətlərin mübadiləsini (barter) həyata keçirmək qərarına gəldilər. Maya dəyəri 6500 manat olan malları təqdim edən tərəf “A” MMC, onun əvəzində xidmətləri təqdim edən tərəf “B” MMC olaraq qərarlaşdırılmışdır. Bazar qiyməti nəzərə alınaraq mübadilə (barter) olunan malların və xidmətlərin dəyəri 8000 manat təyin edilmişdir. “A” MMC-nin uçot məlumatları aşağıdakı kimi olacaqdır:
Əvəzləşdirilən ƏDV eyni qaydada uçota alınır:
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Satılan malların maya dəyəri nəzərə alındıqda | 701 – Satışın maya dəyəri üzrə xərclər | 205 – Mallar | 6500.00 |
| 2 | Satışın həyata keçirilməsi nəticəsində debitor borcları formalaşdıqda | 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları | 601 – Satış | 8000.00 |
| 3 | ƏDV nəzərə alındıqda | 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları | 545 – Digər qısamüddətli öhdəliklər | 1440.00 |
| 4 | Mübadilə (barter) nəticəsində xidmət alışı həyata keçirildikdə | 721 – İnzibati xərclər | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 8000.00 |
| 5 | ƏDV hesablandıqda | 241 – Əvəzləşdirilən vergilər | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 1440.00 |
| 6 | Satılmış malların ƏDV məbləği ƏDV Depozit hesabına daxil olduqda | 226 – ƏDV-nin Depozit hesabı | 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları | 1440.00 |
| 7 | Daxil olan ödənişə əsasən büdcə qarşısında vergi öhdəliyi yarandıqda (ƏDV) | 545 – Digər qısamüddətli öhdəliklər | 521 – Vergi öhdəlikləri | 1440.00 |
| 8 | Alınmış xidmətin ƏDV ödənişi həyata keçirildikdə | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 226 – ƏDV-nin Depozit hesabı | 1440.00 |
| 9 | Mübadilə nəticəsində yaranan borclar qarşılıqlı olaraq əvəzləşdirildikdə | 531 – Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları | 211 – Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları | 8000.00 |
| 10 | Ödənilən ƏDV daxil olan ƏDV məbləği ilə əvəzləşdirildikdə | 521 – Vergi öhdəlikləri | 241 – Əvəzləşdirilən vergilər | 1440.00 |
Aksiz vergisi əvəzləşdirildikdə
“A” MMC aldığı xammal, materiallara görə “B” MMC-ə 36000 manatlıq aksiz vergisi ödəmişdir. Alınan bütün xammal, materiallar istehsal prosesində istifadə olunmuşdur. Hazır məhsullar satılarkən tətbiq olunan aksiz vergisinin məbləği 41000 manat olmuşdur. Əvəzləşdirmə prosesi aşağıdakı kimi olacaqdır:
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Ödənilən aksiz vergisi daxil olan ƏDV məbləği ilə əvəzləşdirildikdə | 521 – Vergi öhdəlikləri | 241 – Əvəzləşdirilən vergilər | 36000.00 |
| 2 | Əvəzləşdirmə edildikdən sonra qalan məbləğ büdcəyə ödənildikdə | 521 – Vergi öhdəlikləri | 226 – ƏDV-nin Depozit hesabı | 5000.00 |
Əvəzləşdirilən ƏDV ilə bağlı daha ətraflı məlumat almaq üçün buraya keçid ala bilərsiniz.
Əvəzləşdirilən aksiz vergisi ilə bağlı daha ətraflı məlumat burada verilib.
