Uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər
Aktiv üzrə mülkiyyət hüquqlarına aid təqribən bütün risk, mükafatların ötürülməsini təmin edən icarə növünə maliyyə icarəsi deyilir. Maliyyə icarəsi şəklində alınan torpaq, tikili və avadanlıqlar 406 saylı “Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər” hesabında öz əksini tapır. Bu zaman sonda mülkiyyət hüququ icarəçiyə keçə də bilər, keçməyə də bilər.
406-saylı hesab Hesablar Planının (“Uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər”) daxil olan hesablardan biridir. Bu bölməyə aşağıdakı hesablarda daxildir:
- 401-ci hesab: “Uzunmüddətli bank kreditləri”;
- 402 –ci hesab: “İşçilər üçün uzunmüddətli bank kreditləri”;
- 403 –cü hesab: “Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar”;
- 404 –cü hesab: “Uzunmüddətli borclar”;
- 405 – ci hesab: “Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (uzunmüddətli)”;
- 406 –cı hesab: “Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər”;
- 407- ci hesab: “Törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər”;
- 408 –ci hesab: “Digər uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər”.
Hesablar üzrə subhesabların açılması, müxabirləşmələrin verilməsi AR MN kollegiyasının Q-01 №-li “Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları” ilə tənzimlənir.
406 saylı “Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər” hesabı üzrə uçot
Öhdəlik hesabı olan 406 №li “Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər” hesabında mühasibat uçotu subyektinin maliyyə icarəsi nəticəsində yaranan bütün uzunmüddətli öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
Mühasibat uçotu subyekti aktivləri maliyyə icarəsi ilə əldə etdikdə yaranan hallar sözügedən qaydaların 34.28-ci bəndi, bu növ öhdəliklər qısamüddətli öhdəliklər kimi təsnifləşdirildikdə mümkün hallar isə yuxarıda qeyd edilən qaydaların 34.29-cu bəndinə əsasən nizamlanır.
Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklərin cari dəyəri hesablandıqda yaranan hallar üzrə mühasibat yazılışları həmin qaydaların 34.30-cu bəndinə uyğun aparılır.
Belə öhdəliklər qısamüddətli kimi təsnifləşdirilmədən birbaşa olaraq ödənildikdə baş verə biləcək mümkün hallara qaydaların 34.31-ci bəndi, üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi zamanı baş verə biləcək mümkün hallara isə 34.32-ci bəndi tətbiq olunur.
Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər hesabı ilə bağlı müxabirləşmə nümunələri
Nümunə 1: “A” MMC 250000 manatlıq Əsas vəsaitin maliyyə icarəsilə əlaqədar olaraq “E” MMC ilə müqavilə imzalamışdır. Müqavilənin müddəti 2 ildir. Razılığa əsasən “A” MMC Əsas vəsaitə olan borcunu illərə mütənasib bölməklə ödəməlidir. 2-ci ilin sonunda Əsas vəsaitə görə 162500 manat əsas məbləğ, 87500 manat faiz məbləği tam ödənilməlidir.
Burada, birinci ildə ödəniləcək faiz borcu qısamüddətli öhdəliklərə aid edilir. İkinci ildə ödəniləcək faiz borcu isə uzunmüddətli öhdəliklərə aid edilir.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Maliyyə icarəsi ilə Əsas vəsait əldə edildikdə | 111 – Torpaq, tikili və avadanlıqlar-Dəyər | 406 – Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər | 162500.00 |
| 2 | İlk ilin icarə haqqı uzunmüddətli öhdəliklərdən qısamüddətli öhdəliklərə aid edildikdə | 406 – Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər | 535 – İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 81250.00 |
| 3 | İlk ilin faiz borcları qeydə alındıqda | 242 – Gələcək hesabat dövrünün xərcləri | 537 – Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 43750.00 |
| 4 | İkinci ilin faiz borcları qeydə alındıqda | 191 – Gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri | 434 – Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları | 43750.00 |
| 5 | Maliyyə icarəsi üzrə ilk ilin əsas məbləği ödənildikdə | 535 – İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 81250.00 |
| 6 | Maliyyə icarəsi üzrə ilk ilin faiz məbləği ödənildikdə | 537 – Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 43750.00 |
| 7 | Maliyyə icarəsi üzrə ilk ilin faizi xərcə aid edildikdə | 731 – Sair əməliyyat xərcləri | 242 – Gələcək hesabat dövrünün xərcləri | 43750.00 |
| 8 | Xərc kimi tanınan faizlər Ümumi mənfəətə bağlandıqda | 801 – Ümumi mənfəət (zərər) | 731 – Sair əməliyyat xərcləri | 43750.00 |
2-ci il görülən əməliyyatlar aşağıdakı kimidir:
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | İkinci ilin icarə haqqı uzunmüddətli öhdəliklərdən qısamüddətli öhdəliklərə aid edildikdə | 406 – Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər | 535 – İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 81250.00 |
| 2 | İkinci ilin faiz borcları uzunmüddətli öhdəliklərdən qısamüddətli öhdəliklərə aid edildikdə | 434 – Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları | 537 – Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 43750.00 |
| 3 | İkinci ilin faiz xərcləri uzunmüddətli xərclərdən qısamüddətli xərclərə aid edildikdə | 242 – Gələcək hesabat dövrünün xərcləri | 191 – Gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri | 43750.00 |
| 4 | Maliyyə icarəsi üzrə ikinci ilin əsas məbləği ödənildikdə | 535 – İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 81250.00 |
| 5 | Maliyyə icarəsi üzrə ikinci ilin faiz məbləği ödənildikdə | 537 – Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 43750.00 |
| 6 | Maliyyə icarəsi üzrə ikinci ilin faizi xərcə aid edildikdə | 731 – Sair əməliyyat xərcləri | 242 – Gələcək hesabat dövrünün xərcləri | 43750.00 |
| 7 | Xərc kimi tanınan faizlər Ümumi mənfəətə bağlandıqda | 801 – Ümumi mənfəət (zərər) | 731 – Sair əməliyyat xərcləri | 43750.00 |
Nümunə 2: “A” MMC digər “F” MMC-dən dəyəri 360000 manatlıq binanı investisiya mülkiyyəti kimi istifadə etmək üçün maliyyə icarəsi ilə əldə etmişdir. Bu zaman 2500 manat məbləğində dolayı məsrəflər uçota alınmışdır.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Maliyyə icarəsi ilə əldə edildikdə | 121 – İnvestisiya mülkiyyətinin dəyəri | 406 – Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər | 360000.00 |
| 2 | İnvestisiya mülkiyyəti əldə edilərkən hər hansı dolayı məsrəflər qeydə alındıqda | 121 – İnvestisiya mülkiyyətinin dəyəri | 538 – Digər qısamüddətli kreditor borcları | 2500.00 |
Nümunə 3: “A” MMC 25000 manatlıq nəqliyyat vasitəsinin maliyyə icarəsilə əlaqədar olaraq “B” MMC ilə müqavilə imzalamışdır. Müqavilənin müddəti 1 ildir. Razılığa əsasən 1-ci ilin sonunda nəqliyyat vasitəsinə görə 16250 manat əsas məbləğ, 8750 manat faiz məbləği tam ödənilməlidir.
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Maliyyə icarəsi ilə Əsas vəsait əldə edildikdə | 111 – Torpaq, tikili və avadanlıqlar-Dəyər | 535-1 – Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 16250.00 |
| 2 | İllik faiz borcları qeydə alındıqda | 242 – Gələcək hesabat dövrünün xərcləri | 537 – Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 8750.00 |
Tərəflər arasında qarşılıqlı razılığa əsasən icarə müddəti uzadılaraq 2 il təyin edilmişdir. Yeni şərtə əsasən, 2-ci ilin sonunda Əsas vəsaitə görə olan 16250 manat əsas məbləğ, 8750 manat faiz məbləği tam ödənilməlidir. Yuxarıdakı müxabirləşmələri nəzərə alaraq 1-ci il üçün düzəlişləri edək:
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Növbəti ilə aid edilən icarə haqqı qısamüddətli öhdəliklərdən uzunmüddətli öhdəliklərə aid edildikdə | 535-1 – Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 406 – Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər | 8125.00 |
| 2 | Növbəti ilin faiz borcları qısamüddətli öhdəliklərdən uzunmüddətli öhdəliklərə aid edildikdə | 537 – Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 434 – Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları | 4375.00 |
| 3 | Əvvəl qısamüddətli faiz borcları kimi qeydə alınan faizlərə düzəliş edildikdə | 191 – Gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri | 242 – Gələcək hesabat dövrünün xərcləri | 4375.00 |
1-ci ilin ödənişləri həyata keçirilir:
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet | Kredit | Məbləğ (AZN) |
| 1 | Maliyyə icarəsi üzrə əsas məbləği ödənildikdə | 535-1 – Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 8125.00 |
| 2 | Maliyyə icarəsi üzrə faiz məbləği ödənildikdə | 537 – Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları | 223 – Bank hesablaşma hesabları | 4375.00 |
| 3 | Maliyyə icarəsi üzrə faiz məbləği xərcə aid edildikdə | 731 – Sair əməliyyat xərcləri | 242 – Gələcək hesabat dövrünün xərcləri | 4575.00 |
2-ci ilin uçotu, ödənişləri aşağıdakı kimidir:
| Sıra №-si | Əməliyyatın adı | Debet |
| 1 | İkinci ilin icarə haqqı uzunmüddətli öhdəliklərdən qısamüddətli öhdəliklərə aid edildikdə | 406 – Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər |
| 2 | İkinci ilin faiz borcları uzunmüddətli öhdəliklərdən qısamüddətli öhdəliklərə aid edildikdə | 434 – Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları |
| 3 | İkinci ilin faiz xərcləri uzunmüddətli xərclərdən qısamüddətli xərclərə aid edildikdə | 242 – Gələcək hesabat dövrünün xərcləri |
| 4 | Maliyyə icarəsi üzrə əsas məbləği ödənildikdə | 535-1 – Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli kreditor borcları |
| 5 | Maliyyə icarəsi üzrə faiz məbləği ödənildikdə | 537 – Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları |
| 6 | Maliyyə icarəsi üzrə faiz məbləği xərcə aid edildikdə | 731 – Sair əməliyyat xərcləri |
Maliyyə icarəsi barədə daha ətraflı məlumat almaq üçün buraya keçid ala bilərsiniz.
