İnventarizasiyanın növləri barədə 1-ci hissədə məlumat vermişdik.
Xüsusi hallarda plansız inventarizasiya həyata keçirilir: təşkilatın əmlakının icarəyə verilməsi və ya satılması hallarında, təbii fəlakətlər, yanğın və ya digər fövqaladə vəziyyətlərdə əmlakın xarab olması və ya oğurlanması hallarında, təşkilatın yenidən təşkili və ya ləğvi ilə bağlı.
Misal üçün, maddi məsul şəxs olan əməkdaşlardan hər hansı biri işdən birdəfəlik çıxdıqda onun məsul olduğu əmlaklar üzrə inventarizasiya aparıla bilər.
Təşkilatda inventarizasiyanı həyata keçirmək üçün mühasiblərin iştirak etdiyi xüsusi inventarizasiya komissiyası yaradılır. inventarizasiya aparılarkən bu prinsiplərə əməl olunur: işçi özü-özünü yoxlaya bilməz, onun işini başqa əməkdaşlar, digər bölmələrdən olan işçilər yoxlayır. inventarizasiyanın formallıq kəsb etməməsi üçün belə etmək lazımdır.
İnventarizasiya komissiyasının işinin yekunu sənədlər əsasında tərtib olunur, hansı ki, həmin formalar vahid şəklə salınıb – inventarizasiya nəticəsində üzə çıxarılmış nəticə cədvəlləri, inventarizasiya aktları və müəssisənin ayrı-ayrı əmlakları və öhdəlikləri üzrə müqayisə cədvəlləri.
İnventarizasiya komissiyasının yekun sənədlərində uçot məlumatları ilə təşkilatın maddi dəyərlərinin arasında olan bütün uyğunsuzluqlar sadalanır. Mühasibat uçotunda olub, amma yoxlama zamanı müəssisədə həmin maddi dəyərin aşkar olunmaması, çatışmazlıq, mühasibat uçotunda olmayıb, yoxlama zamanı təşkilatda üzə çıxan maddi dəyərlər isə qalıq, artıqlar adlanır. Çatışmazlıq aşkar olunduqda, komissiya zərərin məbləğini, həm də bunda konkret günahkar olan şəxs müəyyən edilir, və ya tələb irəli sürüləcək maddi şəxs və ya digər işçi müəyyən edilir.
İnventarizasiya komissiyasının yekun sənədləri təşkilatın rəhbərliyinə təqdim olunur, hansı ki, o, aşkar edilən çatışmazlıq və əlavə şeylərlə bağlı qərar qəbul edir. Sonra bütün sənədlər mühasibatlığa təqdim olunur və o da öz növbəsində real vəziyyətə uyğun olaraq mühasibat uçotunu aparır.
Əgər, inventarizasiya nəticəsində çatışmazlıq aşkar olunubsa və bununla bağlı konkret şəxs müəyyən edilibsə, həmin şəxs zərəri könüllü şəkildə ödəyə bilər. Bu zaman o, lazımi məbləği kassaya ödəyə bilər və ya bundan imtina edə bilər. İmtina edərəsə, onda təşkilat bununla bağlı məhkəməyə müraciət edib, dəymiş zərərin ödənilməsi məsələsini qaldıra bilər.
Qeyd etmək lazımdır ki, qanunvericiliyin tələb etdiyi illik inventarizasiya bir çox təşkilatlarda ya aparılmır, ya da formal olaraq həyata keçirilir: inventarizasiya komissiyası heç nəyi yoxlamadan təşkilatda bütün işlərin qaydasında olması ilə bağlı zəruri olan aktları və cədvəlləri tərtib edir. Bu gün əmlak konkret mülkiyyət sahiblərinə aid olduğundan, onlar həmin əmlakların xarab olmaması və oğurlanmaması, lazımi şəkildə qorunub saxlanılmasında çox maraqlıdırlar.
Bununla yanaşı, real və müntəzəm şəkildə inventarizasiyanın həyata keçirildiyi müəssisələrdə inventarizasiya aktlarında hər şeydən öncə bunlar əks olunur: hər şey qaydasındadır, heç bir kənara çıxma müşahidə olunmayıb. Belədə ortaya bu cür sual çıxa bilər: əgər, bütün əmlak tam qorunubsa, təşkilat onda növbəti inventarizasiyanı niyə həyata keçirir? Təşkilatda hər şey ona görə qaydasındadır ki, maddi məsul şəxslər və əməkdaşlar inventarizasiyanın müntəzəm olaraq ciddi şəkildə aparıldığını bilirlər.
Məqalənin 1-ci hissəsini bu linkə daxil olaraq oxuya bilərsiniz.
Ən son mühasibat xəbərlərini qaçırmaq istəmirsinizsə, bu linkə daxil olaraq XƏBƏRLƏRƏ ABUNƏ OLUN.
Mühasibat, Audit və Kadr Xidmətləri üçün linkə daxil olun.
