Mühasib keçmişdə və gələcəkdə (II hissə)
I hissəyə nəzər yetirmək üçün keçidə daxil olun.
Elm lazımdır
Yaxşı və layiqli bir insandan ötrü elm, ilk növbədə, xoş bir vaxt keçirməkdir. Bir mühasib praktik üçün buna inanmaq çox çətindir. O hesab edir ki, əgər elm varsa, o, insanlara kömək etməyə borcludur.
Əgər bu yardım yoxdursa, onda elm də yoxdur. Bəzi elm adamları da həyat üçün nəsə zəruri olanı, məsələn, hansısa məqalə üçün xərcləri iki məqalədən ötrü bölüşdürmək, şəffaflıq və sadəlik üçün iki məqaləni bir məqaləyə çevirmək, bir kağız vərəqi necə tərtib etmək və ya mühasibləri necə düzgün mükafatlandırmağı təklif etmək lazım olması üzərində fikirləşərək, belə düşünürlər ki, bunun özü də düzgündür. Belə mütəxəssislər istehzalı məsləhət ruhunda düşünürlər: “Bizim vücudumuz üçün həssas olanlar deyilənə görə həqiqətdir”. Əgər insan həssas faydanı hiss etmirsə, onda bütün nəzəriyyəçilərə hökm çıxardılar: “Onlar hər şeyi icad edirlər və özləri isə ƏDV-ni hesablaya bilmirlər”. Bunu ali məktəblərdə işləməyənlər deyirlər, professorlar və namizədlər isə söylənilənlərlə razılaşırlar və həmişə “şəffaflıq” üçün nələrisə əlavə etməyi və uçotu çətinləşdirməyi təklif edirlər. Bütün bunlar isə “nəzəriyyə” ilə əsaslandırılır. Lakin həyat müxtəlif və ziddiyyətlidir və həqiqətən elmi nəzəriyyələr həmişə təsviri və didaktik imkanları ilə məhdudlaşır.
Üstəlik, elm həmişə bir məqsəd qoymalı və buna nail olmaq üçün bütün mümkün variantları müəyyənləşdirməlidir. Onlar çoxluq təşkil edirlər və bir qayda olaraq bərabər dəyərlidirlər. Öz işlərimdə mən həmişə məhz belə edirdim, sadəcə variantları hesablayırdım, lakin həmkarlarımın əksəriyyəti bunu başa düşməyərək, daim eyni sualı verirdilər: “Siz hansı variantı, hansı qərarı dəstəkləyirsiniz?”
Mən bunu başa düşmürəm, məndən ötrü qiymətli olan odur ki, bir çox həllər var və bir qayda olaraq, hamısı kompleks dəyərlidir. Buna ən yaxşı nümunə kimi bunu söyləmək olar: siz soruşun ki, otuz cildlik ensiklopediyanın hansı daha vacibdir və tövsiyə olunmalıdır. Məndən və elmlə məşğul olan hər şəxsdən ötrü məlumdur ki, əgər bir cild belə yoxdursa, onda həmin ensiklopediyanın özü də yoxdur. Elm ideyalarını unudanlar pis davranırlar, mükafatların paylanmasını tələb etməyə başlayırlar: baxın, guya, iyirmi variant var, onlardan on doqquzu pisdir, biri də yaxşıdır. Əslində isə hər bir cild həm yaxşı və həm də pisdir. Yalnız praktik həyat yaşayan şəxs seçim etməyə məcburdur. Xoşbəxtlikdən elm adamlarına bunu etmək lazım deyil, lakin praktik adamlardan ötrü kriteriyalar zəruridir: yəni, elm nədir və elm olmayan nədir.
Müdrik mühasiblər yaxşı bilirlər ki, K. Popper (1902-1994) tərəfindən tərtib edilmiş elmi prinsiplərin əsasında iki meyar dayanır: bu nəzəriyyəni təsdiqləyən faktların müəyyənləşdirilməsi – “təcrübə həqiqətin meyarıdır” və saxtalaşdırma – bu nəzəriyyənin izah edə bilmədiyi faktların açıqlanmasıdır. Bu, bütün elmlərə aiddir, məsələn, əmək dəyər nəzəriyyəsi qiymətin əmələ gəlməsi ilə bağlı bir çox faktları yaxşı izah edir. Lakin nadir əşyaların qiymətlərinin yaranmasını şərh edə bilməz. Məsələn, neft emalı sənayesində əmək xərcləri eyni olaraq qalır, qiymətlər isə artır. Müasir elm nöqteyi-nəzərindən saxtalaşdırma ilə ortaya qoyulan bu həqiqət, marksist iqtisadi nəzəriyyəsinin elmi mahiyyətini sübut edir.
III hissəyə nəzər yetirmək üçün keçidə daxil olun
TELEGRAM KANALIMIZA ÜZV OLUN
Ən son mühasibat xəbərlərini qaçırmaq istəmirsinizsə, bu linkə daxil olaraq XƏBƏRLƏRƏ ABUNƏ OLUN.
Mühasibat, Audit və Kadr Xidmətləri üçün linkə daxil olun.
Mühasibat sahəsində ən son iş elanları və xəbərlərini izləmək üçün linkə daxil olaraq qrupumuza üzv olun
