İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatına (İƏİT) daxil olan inkişaf etmiş ölkələrin hökumətləri “covid” ilində büdcə kəsirlərinin kəskin artması fonunda rekord həcmdə – 18 trilyon dollar borc cəlb ediblər. Bu, bir il bundan əvvəlki məbləğdən 6,8 milyad dollar çoxdur, İƏİT-dən belə söyləyiblər. Bu cür yerləşdirmə həmin ölkələrin ümumi ÜDM-nin 29%-nə bərabərdir (bir il əvvəl – bu, 17% təşkil edirdi). Orta hesabla, son illərdə İƏİT ölkələri hər il $10,5 trilyon kredit cəlb edir. Bu məbləğin 80%-i köhnə borcun yenidən maliyyələşdirilməsinə yönəldilirdi. Bu il isə borc hətta $19 trilyon təşkil edə bilər, təşkilat belə bir rəqəmi gözləyir.
İƏİT ölkələrinin istiqrazlar üzrə xalis borclarının həcmi 2019-cu ildəki 1,7 trilyon dollar artımla müqayisədə 2020-ci ildə 8,6 trilyon dollara (son beş ildə cəmi olduğundan daha çox) yüksəlib. Bu il borc artımı daha $5 trilyon təşkil edə bilər. Nəticədə, İƏİT ölkələrinin 2020-ci ilin sonunda 16 faiz bəndində artan ÜDM-ə olan borcunun nisbəti, 2021-ci ildə daha 4 faiz artaraq, ÜDM-in 90% -ə və ya 60 trilyon dollara çatacaqdır.
Maraqlıdır ki, dövlət qiymətli kağızları üzrə borc, yüksəliş ilə deyil, onun xidmət dəyərinin azalması ilə müşayiət olunurdu – ABŞ dolları ilə buraxılan istiqrazlar üçün orta gəlirlilik 2019-cu ildəki 2%-dən, 2020-ci ildə 0,7%-ə, avro ilə nominasiya edilənlər üçün 0,6%-dən 0,2%-ə enib. Dərəcələrin azalmasına yalnız investorların riskdən qaçması deyil, həm də mərkəzi bankların aktiv stimullaşdırıcı siyasəti kömək edib. Ümumilikdə bu cür fəaliyyət göstərən 28 inkişaf etmiş ölkənin tənzimləyiciləri ötən il 4,5 trilyon dollar dövlət istiqrazları satın alıblar. Bir çox dövlətlərdə bu, onları ən böyük borc verənə çevirib. (məsələn, İsveç və Yaponiyanın Mərkəzi banklarının balansında verilən öhdəliklər – 45%, ABŞ-da isə 20 faizdən çox).
İƏİT-də istiqrazların 20%-dən çoxu ümumiyyətlə mənfi faizlərlə buraxılmışdır (avro zonasında belələri 50%, Yaponiyada – 60%), 80 faizi isə illik 1%-dən də aşağı faizdə buraxılmışdı. Mənfi dərəcələrlə yerləşdirilən borcun ən yüksək payı Almaniya (97%), Fransa (68%) və Yaponiyada (60%) müşahidə olunub.