Blog Full

Dünya hər il korrupsiyadan böyük itkilərə məruz qalır. Bu, təsirə məruz qalan ölkələrin həm həyatına, həm də iqtisadi rifahına toxunur.

2018-ci ildə BMT-nin baş katibi Antoniu Quterriş bəyan etmişdi ki, beynəlxalq korrupsiyadan illik itkilər heyrətamiz bir rəqəm təşkil edir. Belə ki, bütün dünya üzrə rüşvət və oğurlanmış vəsaitlərin həcmi 3,6 trilyon dollara çatır.

Bu, hökumətlərin gəlirlərinin əhəmiyyətli dərəcədə azaldılması deməkdir, çünki vergilər ya ödənilmir, ya da şəxsi ciblərə gedir.

Korrupsiyaya uğramış bir çox ölkələrdə ixtisassız insanlar rüşvət yolu ilə dövlət və özəl sektorlarda mühüm vəzifələr tuturlar, öz həyatlarını təhlükəyə atırlar və öz ölkələrinin iqtisadi artımını təhlükə altına salırlar.

Nigeriyada, məsələn, dövlət xadimləri layihələrin dəyərini artırmaq üçün podratçılarla razılığa gəlirlər və podratçılar həmin müqavilə layihələrini təmin etmək üçün külli miqdarda rüşvət alırlar. Bütün bunlar hökumətin pul kisəsindəki cüzi vəsaitləri tükəndirir, milyonlarla dollar pul qazanan korrupsionerləri isə zənginləşdirir.

Bundan əlavə

Rüşvətxorluğa qarşı mübarizə üzrə müqayisəli agentliklərin mövcud olduğu korrupsiyaya uğramış ölkələrin əksəriyyətində, siyasi cəhətdən əhəmiyyətli şəxslər qanunsuz yolla əldə edilmiş sərvətlərini xilas etmək üçün çirkli pulların yuyulmasına güvənirlər. Onlar adətən bunu oğurlanmış dövlət vəsaitlərini digər ölkələrə köçürməklə edirlər.

Buna nümunə olaraq, 1999-cu ildən 2007-ci ilə kimi Nigeriyanın Delta ştatının qubernatoru olmuş Ceyms İborini göstərmək olar. İbori Delta ştatının hökumətinə məxsus olan 250 milyon dolları oğurladığına və həmin vəsaitlərin yuyulmasına görə, 2012-ci ildə Londonda həbs edilib və həbsxanaya yerləşdirilib.

2015-ci ildə “ResearchGate”də dərc olunan sorğuda Delta ştatı Nigeriyanın ən əlverişsiz əyalətlərindən biri kimi etiraf olunmuşdu. Hesabata görə, müxtəlif dərəcəli infrastruktur çatışmazlıqları olub. İlkin tibbi-sanitar yardımın 34,22 faizinin təhlükəsiz suya çıxışı olmayıb. Əhalinin 51,33 faizi üçün ümummilli elektrik şəbəkəsi əlçatan deyil, 34,22 faizi üçün səhiyyədə çarpayı yeri çatışmır və 40,89 faizinin isə ümumiyyətlə, rabitə vasitəsi yoxdur.

İnfrastrukturun çatışmazlıqlarının əsas səbəbi kifayət qədər maliyyələşdirmənin olmaması, resursların birtərəfli paylanması və rəsmi korrupsiyadır.

Korrupsioner məmurlar ictimai xidmətlər və infrastrukturun inkişafı üçün ayrılan vəsaitləri oğurlamaqla əsas infrastruktur layihələrini bərbad vəziyyətdə qoyurlar və vətəndaşları qarşısı alına bilməyən təhlükələrə məruz qoyurlar.

2022-ci ildə Rusiya vətəndaşlarını dörd yeni vergi gözləyir. Xüsusilə, söhbət əmanətlər üzrə gəlirlərə vergi yığımlarından gedir.

2022-ci il yanvarın 1-dən etibarən ruslar Vergi məcəlləsinə edilən dəyişikliklərlə əlaqədar dörd yeni vergi ödəməli olacaqlar. Bu haqda “Konsultant Plyus” saytında məlumat verilib.

Əsasən, söhbət aşağıdakı vergilərdən gedir:

Vətəndaşların əmanətləri üzrə faiz qismində alınan fərdi gəlir vergisi. Bankda rublla əmanətləri olan rusiyalılar, ilin əvvəlində Mərkəzi bankın əsas dərəcəsini (4,25%) ötmüş əmanətlərin artımından 13 faiz gəlir vergisi ödəməli olacaqlar. Məsələn, əgər hər hansı bir şəxs il ərzində banka yerləşdirdiyi əmanətə görə 9 faiz gəlir əldə edibsə, Mərkəzi bankın dərəcəsi və depozit üzrə gəlirin dərəcəsi arasında 4,75 faiz fərq ortaya çıxır. Nəticə etibarilə, əmanət üzrə 9 faizlik gəlirdən 4,75 faiz çıxılmalıdır və yerdə qalan məbləğdən 13 faizlik gəlir vergisi tutulmalıdır.

Xarici valyutada olan əmanətlər üzrə gəlirdən tutulan vergi. Burada da hesablamalar əvvəlki halda olduğu kimi eyni prinsipə əsasən aparılır. Əsas odur ki, faizlərin ödənilməsi zamanı valyutanı Mərkəzi bankın məzənnəsi ilə Rusiya rubluna çevirəsən.

Pensiyaçıların əmanətlərinə görə dividendlər üzrə vergi. Ahıl vətəndaşlar da öz əmanətləri üzrə gəlir vergisi ödəməli olacaqlar. Bu il Dövlət Duması pensiyaçıları bu vergidən azad edə biləcək qanun layihəsini qəbul etməyib.

Bundan əlavə, vətəndaşlar miras qismində əldə olunmayan bank əmanəti və ya depozitindən də vergi ödəməli olacaqlar.

Prezident İlham Əliyev Vergi Məcəlləsinə təklif edilən dəyişiklikləri təsdiqləyib.

Dəyişikliyə əsasən, İcbari Tibbi Sığorta Fondunun vəsaiti hesabına tibbi xidmətlərin göstərilməsi 2020-ci il yanvarın 1-dən 2 il müddətinə ƏDV-dən azaddır.

Bəzi hallarda növbəli iş remində və ya ümumi halda bayram günlərində işləyən işçilər gündəlik müəyyənləşdirilmiş 8 saatdan çox işləyirlər. Bu zaman əməkhaqqının ödənilməsi ilə bağlı bəzi suallar ortaya çıxır. Mövzunu sərbəst auditor Altay Cəfərov misal vasitəsilə şərh edir.

Misal: Növbəli iş rejmində fəaliyyət göstərməyən “AA” MMC-nin bir işçisi 1 və 2 yanvar tarixlərində işləmişdir. Beşgünlük iş rejimində çalışan bu işçinin aylıq əməkhaqqısı 858 manatdır. İşçi 1 yanvar tarixində 6 saat, 2 yanvar tarixində isə 10 saat işləmişdir. Burada iki sual meydana çıxır:

– işçiyə günəvəzi veriləcəkdirsə, onun aylıq əməkhaqqısı nə qədər olacaqdır?

– işçiyə günəvəzi verilməyəcəkdirsə, onun aylıq əməkhaqqısı nə qədər olacaqdır?

Əmək Məcəlləsinin 164-cü maddəsinə əsasən, bayram günlərində işləmiş işçiyə gündəlik əməkhaqqının ən azı iki misli məbləğində ödəniş olmalıdır. Amma işçi işlədiyi bayram günlərinin əvəzinə istirahət günü kimi istifadə etmək istəyirsə, bu zaman ona ikiqat əməkhaqqı ödənilmir və o, normal aylıq əməkhaqqı alır.

Misaldan aydın olur ki, yanvarın 1-də işçi 6 saat işləmişdir ki, bu da normal gündəlik 8 saat iş vaxtından azdır. Yanvarın 2-də isə o, normal iş vaxtından çox – 10 saat işləmişdir. İlk baxışda belə görünə bilər ki, yanvarın 2-də işlənmiş əlavə 2 saat, iş vaxtından artıq işləməkdir (overtaymdır). Buradan da belə çıxır ki, işçiyə bayram günündə işlədiyinə görə əməkhaqqının 2 misli, eləcə də overtaym işlədiyinə görə əlavə olaraq daha 2 misli (nəticə olaraq 4 misli) məbləğində əməkhaqqı ödənilməlidir.

Lakin Əmək Məcəlləsinin 99-cu maddəsinə əsasən, işçinin iş vaxtından artıq işləməsi üçün müəyyən olunmuş iş günləri olmalıdır. Bundan əlavə, müəyyən olunmuş iş günlərində də iş vaxtları müəyyənləşdirilməlidir. Həmin iş saatlarından sonra işçi işləyərsə, artıq bu, overtaym sayılır.

İşəgötürən və işçi arasında münasibətlər əmək müqaviləsi ilə tənzimlənir və əmək müqaviləsində işçinin iş günləri və iş saatları müəyyənləşdirilir. Belə olan halda işçi ancaq iş günlərində müəyyənləşdirilmiş iş saatlarından artıq işlədikdə bu, overtaym kimi qəbul olunur.

Bizim misalımızda normal həftəlik iş günləri 1-ci gündən 5-ci günə kimi, gündəlik iş saatları isə 8 saat müəyyənləşdirilmişdir. İstirahət və bayram günləri iş günləri sayılmadığından həmin günlərdə 8 saatdan çox işləyən işçinin işlədiyi saatlar overtaym sayılmır.

Beləliklə, işçinin yanvar ayı üçün əməkhaqqı aşağıdakı kimi olacaqdır:

Nəzərə alaq ki, yanvar ayında 143 saat iş norması vardır, onda bir saatlıq əməkhaqqı 858/143 saat = 6 manatdır. Yanvarın 1-də və 2-də işlənilmiş (6 saat+10 saat) = 16 saatın əməkhaqqısı 16×6 manatx2 misli = 192 manat olacaqdır.

Deməli, həmin işçinin yanvar ayı üçün əməkhaqqısı (852 + 192) = 1044 manat olacaqdır.

Mənbə: vergiler.az

Bax:

• ƏDV-nin hesablanmasında yaranan problemlər və həlli yolları

• ƏDV depozit hesabı üzrə sərəncam necə tətbiq edilir?