Blog Full

Mühasib peşəsi səriştələrin daim artırılmasını, qanunvericilikdəki yenilikləri izləməyi, bilik və bacarıqları yüksəltməyi zəruri edən intellektual və məsuliyyətli bir ixtisasdır. Təşkilati-hüquqi formasından və ölçüsündən asılı olmayaraq heç bir müəssisə mühasibat uçotu aparılmadan keçinə bilməz. Buna görə də, xüsusi diplomu və təcrübəsi olan insanlara tələbat həmişə var. Bu ixtisas üzrə illərlə işlədikdən sonra cəsarətlə deyə bilərik ki, bu peşə heç vaxt sıradan çıxmayacaq. Bunu sübüt etməyə çalışacağıq. (I hissəyə nəzər yetirin)

Autsorsinq şirkətləri ayrı-ayrı mütəxəssisləri əmək bazarından sıxışdıracaq?

Dəyişən iqtisadi şərtlərə uyğunlaşmağı, müəssisənin maliyyə siyasətini qurmağı və biznesin inkişafını proqnozlaşdırmağı bacaran mühasiblər işsiz qalmayacaqlar. Müasir üst səviyyədən olan mühasib, əslində, direktorun sağ əlidir. Buna görə mütəxəssis idarəetmədə əlavə təcrübəyə, milli və beynəlxalq maliyyə uçotu standartlarının biliklərinə malik olmalıdır. MHBS ilə tanış olmayan və onların öyrənilməsi ilə məşğul olmayan mühasiblər, ehtimal ki, gələcəkdə işsiz qalacaqlar.

Gələcəkdə daha çox təşkilatlar və sahibkarlar autsorser xidmətlərinə üstünlük verəcəklər. Şirkətlərin rəhbər heyəti, uğursuz ola biləcək fərdi bir mütəxəssisdən daha çox, hər hansı bir mütəxəssis qrupunun rəylərini dinləməyi üstün tutur. Gizlətməyə çalışmayacağıq, belə ki, rəsmi olaraq müəssislərədə işə düzələn bəzi mühasiblərin bu kimi işlərə əl atması halları az deyil:

• işləmək üçün rəqabətdə olan şirkətə keçid;
• müştəri bazasının oğurlanması;
• saxta şəxslərə və ya firmalara pul köçürülməsi;
• kontragentlərlə sövdələşmələr;
• şirkətin vəsaitlərindən şəxsi maraqlar üçün istifadə edilməsi.

Bu cür “peşəkarlarla” sıx “əməkdaşlıq” bir çox problemlərə yol aça bilər. Söhbət nəzarət orqanları tərəfindən cərimələrdən, firmanın nüfuzunun itirilməsindən, hesablaşma hesablarının bloklanmasından, inzibati və cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmadan gedir.

III hissəyə nəzər yetirin

ƏDV depozit hesabı üzrə borcun alınması zamanı vergi orqanı tərəfindən hansı halda icra sərəncamı göndərilir? Suala iqtisadçı ekspert Anar Bayramov aydınlıq gətirir.

Vergi Məcəlləsinin 65.2.3-1-ci maddəsinə əsasən, bu Məcəllənin 65.2.1.1-ci və 65.2.1.4-cü maddələrində nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla, digər hallarda vergi orqanının hesabladığı və ya yenidən hesabladığı ƏDV üzrə vergi, faiz və ya tətbiq etdiyi maliyyə sanksiyası üzrə borc məbləğinin 105 faizi həcmində pul vəsaitinin vergi ödəyicisinin ƏDV depozit hesabında dondurulması barədə vergi orqanı tərəfindən qərar qəbul edilir.

Vergi üzrə digər borcların alınması qaydasında olduğu kimi, ƏDV depozit hesabı üzrə borcun alınması zamanı iki halda vergi orqanı tərəfindən dondurulma yox, icra sərəncamı göndərilir.

Birinci hal: Tutaq ki, vergi ödəyicisi vergi orqanına təqdim etdiyi ƏDV bəyannaməsində 300 manat vergi öhdəliyinin olmasını bəyan edir. Bu halda, vergi borcunun alınması üçün dondurulma yox, icra prosesi həyata keçiriləcək. Çünki vergi ödəyicisinin bəyan etdiyi vergi üzrə borc yaranıb.

İkinci hal: Vergi orqanı kameral vergi yoxlaması zamanı vergi ödəyicisinə ƏDV hesablayır. Vergi ödəyicisi vergi orqanına yazılı müraciət edərək vergi borcu ilə razılaşdığını bildirir. Bu zaman artıq vergi orqanı vergi ödəyicisinə icra sərəncamı ilə vəsaitin ödənilməsinə icazə verəcək.

Mənbə: vergiler.az

Bax: ƏDV-nin hesablanmasında yaranan problemlər və həlli yolları

2022-ci il yanvarın 1-dən minimum əməkhaqqının 300 manata çatdırılması qərar alınıb, dövlət sektorunda çalışan işçilərin əməkhaqlarının artırılmasına qərar verilib. Aylıq gəlirlərin artması sosial ödənişlərin məbləğinə də təsir edir. Bəs məcburi dövlət sosial sığorta haqlarının aylıq məbləği necə müəyyən olunur? Suala iqtisadçı ekspert, Azərbaycan Kooperasiya Universitetinin dosenti Ədalət Əsədov aydınlıq gətirib.

Məcburi dövlət sosial sığortasında sığorta haqqı əmək ödənişinə (gəlirə) nisbətdə faizlə müəyyən edilir, sığortaedənin və sığortaolunanın vəsaiti hesabına ödənilir.

“Sosial sığorta haqqında” Qanunun 14-cü maddəsinin müddəaları nəzərə alınmaqla muzdlu işdən əldə edilən gəlirlər üzrə məcburi dövlət sosial sığorta haqqı aşağıdakı dərəcələrlə ödənilir:

• sığortaedən tərəfindən ödənilən sığorta haqqı – hesablanmış əməyin ödənişi fondunun və məcburi dövlət sosial sığortasına cəlb olunan digər gəlirlərin 22 faizi;
• sığortaolunan tərəfindən ödənilən sığorta haqqı – işçinin əməkhaqqısının və məcburi dövlət sosial sığortasına cəlb olunan digər gəlirlərinin 3 faizi.

Neft-qaz sahəsində fəaliyyəti olmayan və qeyri-dövlət sektoruna aid edilən sığortaedənlərdə işləyən sığortaolunanların muzdlu işdən aylıq gəlirlərindən məcburi dövlət sosial sığorta haqqı 2019-cu il yanvarın 1-dən 7 il müddətində aşağıdakı dərəcələrlə ödənilir:

Muzdlu işə aid olmayan fəaliyyətdən gəlir əldə edən sığortaolunanlar üzrə məcburi dövlət sosial sığorta haqqı aşağıdakı dərəcələrlə ödənilir:

• sahibkarlıq fəaliyyəti üzrə – minimum aylıq əməkhaqqının tikinti sahəsində 50 faizi, digər sahələrdə 25 faizi miqdarının:
• Bakı şəhərində 100 faizi;
• Sumqayıt və Gəncə şəhərlərində 90 faizi;
• digər şəhərlərdə 80 faizi;
• rayon inzibati ərazi vahidlərinin inzibati mərkəzi olan inzibati ərazi vahidlərində və qəsəbələrdə 60 faizi;
• kənd yerlərində 50 faizi miqdarında.

Bu maddədə nəzərdə tutulan fəaliyyət növləri ilə fərdi qaydada (muzdlu işçi cəlb etmədən) məşğul olan fiziki şəxslər üçün:

• toylarda, şənliklərdə və digər tədbirlərdə aparıcılıq, çalğıçılıq, rəqqaslıq, aşıqlıq, məzhəkəçilik və digər oxşar fəaliyyət – minimum aylıq əməkhaqqının 5 faizi miqdarında;
• fərdi foto, audio-video xidmətləri (fotostudiyalar istisna olmaqla) sahəsində fəaliyyət – minimum aylıq əməkhaqqının 5 faizi miqdarında;
• çəkməçi, pinəçi – minimum aylıq əməkhaqqının 3 faizi miqdarında;
• saat, televizor, soyuducu və digər məişət cihazlarının təmiri – minimum aylıq əməkhaqqının 3 faizi miqdarında;
• fərdi yaşayış evlərində və mənzillərdə ev qulluqçusu, xəstələrə, qocalara və uşaqlara qulluq xidməti, dayə, fərdi sürücülük, ev təsərrüfatında təmizlik, bağban, aşpaz, gözətçi və iaşə obyektlərində müştərilərə xidmət göstərən fiziki şəxslər (ofisiant) – minimum aylıq əməkhaqqının 3 faizi miqdarında;
• nəqqaşlıq emalatxanalarının fəaliyyəti – minimum aylıq əməkhaqqının 3 faizi miqdarında;
• fərdi qaydada bərbər fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslər – minimum aylıq əməkhaqqının 3 faizi miqdarında;
• fərdi qaydada dərzi fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslər – minimum aylıq əməkhaqqının 3 faizi miqdarında.

Mülkiyyətində olan kənd təsərrüfatına yararlı torpaqları istifadə edən fiziki şəxslərin (digər sahələrdə işləyib məcburi dövlət sosial sığorta haqqı ödəyənlər istisna olmaqla) və ailə kəndli təsərrüfatlarının əmək qabiliyyətli (I və II dərəcə əlilliyi olan şəxslər, həmçinin sağlamlıq imkanları məhdud 18 yaşınadək uşaqlar istisna olmaqla, 15 yaşından “Əmək pensiyaları haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 7-ci maddəsi ilə müəyyən edilmiş yaş həddinədək olan şəxslər) ailə üzvlərinin hər biri üçün məcburi dövlət sosial sığorta haqqı torpağın sahəsindən asılı olaraq, minimum aylıq əməkhaqqının aşağıda göstərilən dərəcələri üzrə hesablanır:

• 5 hektaradək olduqda – 2 faiz miqdarında;
• 5 hektardan 10 hektaradək olduqda – 6 faiz miqdarında;
• 10 hektardan yuxarı olduqda – 10 faiz miqdarında;

Bundan başqa, Vergi Məcəlləsi ilə müəyyən olunmuş qaydada “Fərqlənmə nişanı” alan avtomobil nəqliyyatı vasitələri ilə sərnişin və yük daşımalarını həyata keçirən vergi ödəyiciləri – minimum aylıq əməkhaqqının 6 faizi miqdarında.

“Sosial sığorta haqqında” Qanunun 14.5.1-1-ci maddəsində nəzərdə tutulan fəaliyyət növləri ilə məşğul olan fiziki şəxslər (bu Qanunun 14.5.1-1.9-cu maddəsində göstərilənlər istisna olmaqla) üçün aylıq sosial sığorta haqqının məbləği aşağıdakı əmsallar tətbiq edilməklə müəyyən olunur:

• Bakı şəhərində (kənd və qəsəbələr daxil olmaqla) – 2,0;
• Abşeron rayonunda, Sumqayıt və Gəncə şəhərlərində – 1,5;
• Digər şəhər və rayonlarda – 1,0.
• mülki hüquqi xarakterli müqavilələrlə işləyənlər (fərdi sahibkarlar istisna olmaqla) üzrə ödəmə mənbəyindən tutulmaqla – gəlirlərinin 25 faizi miqdarında;
• xüsusi notariuslar üzrə – minimum aylıq əməkhaqqının on mislinin 25 faizi miqdarında;
• müəlliflik qonorarı ödəyən hüquqi və fiziki şəxslər üçün ödəmə mənbəyindən tutulmaqla – hesablanmış qonorar məbləğinin 15 faizi miqdarında;
• vəkillər kollegiyasının üzvləri, sərbəst mediatorlar, sərbəst auditorlar, sərbəst mühasiblər – gəlirlərinin (xərclər çıxılmaqla) 10 faizi miqdarında hesablanır.

Mənbə: vergiler.az

Bax: ƏDV-nin hesablanmasında yaranan problemlər və həlli yolları

01 yanvar 2022-ci ildən Vergi Məcəlləsinə edilən dəyişikliklərə əsasən 164.1.7-ci maddə yeni redaksiyada verilmişdir. Belə ki, yeni dəyişikliyə əsasən siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) tərəfindən təsdiq edilən kütləvi informasiya vasitələri məhsullarının və kitabların (elektron kitablar istisna olmaqla), habelə dərslik komplektlərinin idxalı və satışı, həmin malların (məhsulların) istehsalı (nəşri) ilə bağlı rulon və ya vərəqə şəklində kağızın idxalı və satışı ƏDV-dən azad edilmişdir.

Lakin qeyd edilən maddənin tətbiqi zamanı bir sıra məqamlara aydınlıq gətirmək zərurəti yaranır. Belə ki, idxal olunan rulon və ya vərəqə şəklində kağızın satışı ƏDV-dən azad olan məhsullar üçün istifadə edilib-edilməməsi və bu zaman ƏDV-nin necə hesablanması sual doğurur. Eləcə də, kitabların istehsalı üçün rulon şəklində kağızın satışı üzrə 2021-ci ildə ƏDV ilə alınmış avans məbləğlərinə görə 2022-ci ildə rulon şəklində həmin kağız satıldıqda ƏDV necə hesablanmalıdır?

Qeyd etmək lazımdır ki, idxal zamanı gömrük rəsmiləşdirilməsi zamanı kitab istehsalı üçün nəzərdə tutulan kağızın dəyərinə ƏDV hesablanmışdırsa və əvəzləşdirilmişdirsə, VM-nin 175.4-cü maddəsinə əsasən alışı və satışı ƏDV-dən azad olan əməliyyatların uçotu ayrıca aparıldığı təqdirdə 2022-ci ildə əməliyyatın xarakteri dəyişdiyindən təqdimetmə zamanı VM-nin 163-cü maddəsinə əsasən həmin əməliyyatlar üzrə ƏDV-nin əvəzləşdirilməsi bərpa edilərək büdcəyə hesablanmalıdır. Kitab istehsal edildikdə isə siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş və satışı ƏDV-dən azad edilən məhsulların ümumi istehsal edilən kitab məhsullarının satış dövriyyəsinə nisbətdə xüsusi çəkisinə görə ƏDV hesablanacaqdır. Aşağıdakı nümunəyə nəzərə yetirək:

A MMC 2021-ci ildə kitab istehsalı üçün kağız satışı üzrə əvvəlcədən ƏDV ilə birlikdə (ƏDV depozit hesaba ödənilməklə) 23600 manat avans almışdır. 2022-ci ilin yanvar ayında isə həmin məbləğ üzrə kağız satışını həyata keçirmişdir. Bu zaman ƏDV necə hesablanmalı və bəyannamədə necə əks etdirilməlidir?

Vergi Məcəlləsinin 166.6-cı maddəsinə əsasən ödəmə malların (işlərin, xidmətlərin) təqdim edilməsinədək həyata keçirildikdə, vergi tutulan əməliyyatın vaxtı ödəmənin həyata keçirildiyi vaxt sayılır. Bu səbəbdən də avans məbləği A MMC-nin hesabına daxil olduqda ƏDV hesablanmalıdır. Lakin 2022-ci ildən əməliyyatın xarakteri dəyişmişdir. Belə olduğu təqdirdə, e-qaimə ƏDV-dən azad olan əməliyyat olaraq təqdim edilir və VM-nin 163-cü maddəsinə əsasən hesablanmış ƏDV məbləğinə bəyannamənin 319-cu sətrində düzəliş verilməklə ƏDV müştəriyə geri qaytarılkır,kağızın dəyəri isə həm əlavə 5-də, həm də bəyannamənin 303-cü sətrində əks olunaraq, həmin hesabat ayı üçün əvəzləşdirilən ƏDV məbləği VM-nin 175.4-cü maddəsinə əsasən azaldılacaqdır. Lakin bu halda debitor borclar sətrində ƏDV-dən azad olan əməliyyatlar üzrə məbləğ formalaşmalıdır və əks halda  həmin məbləğin göstərilməməsinə görə uyğunsuzluq yaranacaqdır.

Digər tərəfdən, VM-nin 159.8 maddəsinə əsasən ƏDV ödəyicisi kimi qeydiyyatdan keçməyən şəxslərin ƏDV tətbiq etməklə aparılan əməliyyatları, habelə ƏDV-dən azad edilən və ya sıfır (0) dərəcə ilə ƏDV-yə cəlb edilən, lakin ƏDV tətbiq etməklə aparılan əməliyyatları vergitutma obyektidir. Bu halda isə əməliyyatın xarakterinin dəyişməsinə baxmayaraq, A MMC ƏDV-nin müştəriyə geri qaytarılmadığı hallarında e-qaiməni ƏDV-yə cəlb edilən əməliyyatlar üzrə təqdim edərək yanvar ayında heç bir vergi hesablamayacaqdır. Eləcə də, xüsusi çəki üzrə əvzəlşdirilən məbləğə də bəyannamədə azalma verilməyəcəkdir. Debitor borclar sətrində isə məbləğin göstərilməməsinə görə uyğunsuzluq yaranmayacaqdır. Kağızın dəyərini ödəyən kitab istehsalı ilə məşğul olan şəxs isə ƏDV-yə cəlb edilən əməliyyatları da olduqda ödədiyi ƏDV-ni VM-nin 175.4-cü maddəsinə əsasən xüsusi çəkiyə görə əvəzləşdirə  bilər.

Müəllif: Azər Qənbərov

Bax: Fiziki şəxslərin əmlak vergisi