İstənilən dövlətdə əhalinin həyat səviyyəsi, sosial sahənin, biznes və infrastrukturun inkişafı daha çox vergilərin tərkibindən, onların yığım və bölgüsündan asılıdır. Respublikamızın dövlət büdcəsində vergi yığımları təxminən 40 faiz təşkil edir. Vergi növləri üzrə vergitutmanın tarazlaşdırılması, yol vergisinin ödəyiciləri, onlara tətbiq edilən vergi dərəcələrinin əsaslandırılması həmişə aktual olub. Bu məqalə yol vergisi ödəyicilərinə həsr olunub.
Vergi ödəyici anlayışı
“Vergi ödəyicisi” anlayışı vergi ödəyənləri xarakterizə edir. Azərbaycan qanunvericiliyinə görə Vergi Məcəlləsi əsasında müəyyən olunan vergitutma obyektlərindən hesablanmış vergini ödəmək həvalə olunmuş fiziki və ya hüquqi şəxsləri vergi ödəyicisi sayılır (maddə 13.2.4). İstənilən verginin müəyyən edilməsi üçün vergi ödəyicisi və vergitutma elementlərinin müəyyən edilməsi vacibdir. Bəs yol vergisinin ödəyiciləri kimlərdir?
Yol vergisi dövlət vergisidir və aşağıdakılara tətbiq edilir:
- xarici dövlətlərin avtonəqliyyat vasitələrinə-ölkə ərazisinə daxil olduqda yaxud çıxdıqda;
- respublika ərazisində avtomobil benzini, dizel yanacağı, may qaz istehsal yaxud idxal edən şəxslərə.
Yol vergisi tarixən yol istifadəçiləri tərəfindən ödənilib. Bəzi ölkələrdə bu vergi yol infrastrukturunun inkişafı ilə yanaşı, ətraf mühitə vurulan zərəri qarşılamaq üçün də istifadə edilir. Azərbaycanda da bu məqsədlə neft məhsullarının istifadəçiləri də yol vergisinin ödəyiciləri sayılır.
Yol vergisinin ödəyiciləri kimlərdir?
Yol vergisi ödəyiciləri (VM, maddə 209) sxematik olaraq aşağıdakı kimi təsvir edilə bilər:
Fiziki və hüquqi şəxs anlayışlarının əhatəsini nəzərə alsaq deyə bilərik ki, yol vergisi:
- hüquqi şəxslər;
- fiziki şəxslər, o cümlədən,
- fərdi sahibkarlar tərəfindən ödənilir.
Digər ölkələrin fiziki, hüquqi şəxsləri, onlara məxsus avtonəqliyyat vasitələrilə AR ərazisinə daxil olmaqla sözügedən ərazidə sərnişin, yük daşınmasıyla məşğuldursa, yol vergisinin ödəyiciləri sayılır. Həmçinin, Azərbaycanda;
- avtomobil benzini, maye qaz, dizel yanacağı istehsal edən;
- yaxud idxalıyla bağlı fəaliyyət göstərən şəxslər yol vergisi ödəyiciləridir.
Nümunə 1: Almaniya vətəndaşı özünün adına qeydiyyatda olan “Mercedes” markalı minik avtomobili vasitəsilə Azərbaycan ərazisinə daxil olmuşdur. Bu zaman Almaniya vətəndaşı yol vergisinin ödəyicisi sayılır.
Qeyd etdiyimiz kimi, şəxsi maşını ilə Azərbaycan Respublikasına daxil olan qeyri-rezident şəxlər yol vergisini ödəməyə borcludurlar.
Nümunə 2: “A” MMC Azərbaycanda avtomobil benzinin istehsalını həyata keçirir. İstehsal etdiyi benzini daxili istehlaka yönəldir. Deməli “A” MMC yol vergisinin ödəyicisi hesab edilir.
Yol vergisinin ödəyiciləri üçün qısa yaddaş
- yol vergisi dövlət vergisidir;
- yol vergisi ödəyicisi olmaqdan ötrü hansısa qeydiyyata ehtiyac yoxdur;
- yol vergisi malların dəyərin daxil edilir;
- 2015-ci il tarixinə qədər benzin, dizel yanacağın, maye qazın istehsalı yaxud idxalını həyata keçirən şəxslərin yol vergisi ödəyicisi olmaq öhdəliyi yox idi. azərbaycan respublikasında bu vergi avtomobil nəqliyyatının mülkiyyətiçilərindən və ya istifadəçilərindən tutulurdu;
- daxili istehlaka yönəldilən (topdan satış) neft məhsulları və maye qaz istehsalçıları olan yol vergisinin ödəyicilərində yol vergisinə nəzarəti vergi orqanları, idxal zamanı yol vergisinin hesablanması və ödənilməsinə nəzarəti isə gömrük orqanları həyata keçirir.
Neft məhsullarına görə yol vergisi ödəyicilərinin öhdəliklıri haqqında buradan ətraflı oxuya bilərsiniz.
